CBAM: Aπλοποίηση γραφειοκρατικής διαδικασίας για τον φόρο άνθρακα
Aρνητική για μία ακόμα φορά στο αίτημα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας αλλά και αρκετών ευρωβουλευτών για την κατάργηση του φόρου άνθρακα (CBAM) στις εισαγωγές από τρίτες χώρες δείχνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν και ο Επίτροπος για το Κλίμα Wopke Hoekstra, άφησε χθες ένα παράθυρο ανοικτό για κάποιες αλλαγές στη νομοθεσία, μόνον όμως, όσον αφορά στην απλοποίηση της γραφειοκρατικής διαδικασίας.
Ο Μηχανισμός Προσαρμογής Ανθρακα στα Σύνορα της ΕΕ (CBAM) είναι ένας φόρος που θα τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2026, επιβαρύνοντας τις εισαγωγές βασικών πρώτων υλών, υλικών και προϊόντων, μηχανημάτων, εξαρτημάτων κλπ από τρίτες χώρες, με χαλαρότερη περιβαλλοντική νομοθεσία.
Ο Επίτροπος για το Κλίμα δήλωσε χθες σε ευρωβουλευτές πώς ο CBAM θα πρέπει να απλοποιηθεί και να στηρίξει τους εξαγωγείς της Ευρώπης.
Mέχρι σήμερα και για όλο το 2025, ο CBΑΜ βρίσκεται στη δοκιμαστική φάση. Οταν εφαρμοστεί στην πλήρη του μορφή, τότε οι εισαγωγές προϊόντων όπως το τσιμέντο ή ο χάλυβας, αλλά και άλλα υλικά και εξαρτήματα, θα επιβαρυνθούν με τον ειδικό αυτό φόρο κατά την εισαγωγή τους στις χώρες της ΕΕ.
Δεδομένου ότι στην Ευρώπη οι πρώτες ύλες σπανίζουν, όπως και αρκετά πρόσθετα υλικά, προίόντα και εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται κατά την μεταποιητική διαδικασία, η ευρωπαϊκή βιομηχανία ανησυχεί για τις επιπτώσεις του φόρου, καθώς θα ωθήσει προς τα πάνω τις τιμές των παραγόμενων προϊόντων, υπονομεύοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους, δηλαδή τις εξαγωγές από την Ευρώπη. Επιπλέον εκτιμάται ότι θα καταστήσει ακριβότερα μία σειρά προϊόντων για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Επανειλημμένα ο πρόεδρος της Eurometeaux και επικεφαλής της Metlen Ευάγγελος Μυτιληναίος έχει αναφερθεί στις επιπτώσεις του CBAM για την ευρωπαϊκή βιομηχανία , τονίζοντας ότι ο φόρος αυτός πλήττει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, θέτοντας ακόμα και υπαρξιακές προκλήσεις στον τομέα του αλουμινίου.
Σε ανάλογο μήκος κύματος κινούνται και οι τοποθετήσεις του προέδρου της Ενωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ) Αντώνη Κοντολέοντα. ‘Οπως έχει δηλώσει, το άμεσο αποτέλεσμα θα είναι η αύξηση των τιμών σε μια σειρά βιομηχανικών προϊόντων, με την επιβάρυνση της τιμής εισαγωγής του σιδήρου, του αλουμινίου, των λιπασμάτων, του τσιμέντου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Το μέτρο, το οποίο συνοδεύεται και από τη σταδιακή κατάργηση της διάθεσης δωρεάν δικαιωμάτων ρύπων στις βιομηχανίες, συνεπάγεται τη σημαντική αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων CO2 και του κόστους των βιομηχανιών για την αγορά τους ,ιδιαίτερα στους ενεργοβόρους κλάδους, που είναι εκτεθειμένοι στο κίνδυνο διαρροής άνθρακα.
Ο στόχος της ΕΕ είναι πάντως να προστατεύσει τους Ευρωπαίους παραγωγούς από τον ανταγωνισμό των τρίτων χωρών και να αποτελέσει ο CBAM αντικίνητρο στην μετεγκατάσταση ευρωπαϊκών βιομηχανιών σε τρίτες χώρες με χαμηλότερο περιβαλλοντικό κόστος (carbon leakage)
Η εισαγωγή του CBAM θα αντικαταστήσει σταδιακά την τρέχουσα πρακτική της διάθεσης δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων σε βιομηχανίες που ανταγωνίζονται ομόλογες επιχειρήσεις σε τρίτες χώρες.
Η δοκιμαστική εφαρμογή του CBAM, όπως έτρεξε το 2024 χωρίς οι βιομηχανίες και οι εισαγωγείς στη φάση αυτή να είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν τον φόρο, κατέδειξε ένα ακόμα μειονέκτημα: To μεγάλο γραφειοκρατικό βάρος που επωμίστηκαν οι βιομηχανίες προκειμένου να ενημερώνουν ανά τρίμηνο τις Βρυξέλλες για την περιεκτικότητα διοξειδίου του άνθρακα των εισαγωγών τους και για άλλα περιβαλλοντικά στοιχεία από τις χώρες παραγωγής των εισαγόμενων προϊόντων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι με το ισχύον καθεστώς, οι Ευρωπαίοι εισαγωγείς πρέπει να ενημερώνουν την Επιτροπή για τις ποσότητες των προϊόντων που εισάγουν, τα μηχανήματα που χρησιμοποιήθηκαν και τις εκπομπές CO2 που συνδέονται με την παραγωγή των προϊόντων αυτών, με βάση τα ορυκτά καύσιμα και την προέλευση της ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο κ. Hoekstra χθες απέκρουσε το αίτημα για την κατάργηση του CBAM, λέγοντας στους ευρωβουλευτές ότι το μέτρο θα λειτουργήσει ως μία χρήσιμη προσθήκη στην τιμή των δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων για να αποτρέψει το carbon leakage, όπως αναφέρει το Euractiv. Παραδέχθηκε όμως ότι υπάρχει η ευκαιρία για τη σημαντική απλοποίηση του τρόπου λειτουργίας του μηχανισμού.
Προς το παρόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται την αναθεώρηση του CBAM σε δύο κατευθύνσεις. Κατ’ αρχήν εξετάζει αν θα πρέπει και άλλα προϊόντα, πέρα από τις βασικές πρώτες ύλες και υλικά, να ενταχθούν στην περίμετρο του φόρου. Παράλληλα όμως, διερευνά σε μία ευρύτερη αξιολόγηση κατά πόσον ο CBAM είναι το κατάλληλο εργαλείο για να επιτευχθεί η αποτροπή της μετεγκατάστασης βιομηχανιών από την Ευρώπη σε τρίτες χώρες.
‘Ενας ακόμα φόρος στην ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία, σε μία περίοδο που η διεθνής ανταγωνιστικότητά της πλήττεται ήδη από το υψηλό ενεργειακό κόστος- πολλαπλάσιο των βασικών της εμπορικών εταίρων, όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα- και οι εξαγωγές της κινδυνεύουν με πρόσθετους δασμούς από την κυβέρνηση Τραμπ, μάλλον δεν θα αποτρέψει το κύμα φυγής ή/και το κλείσιμο αρκετών επιχειρήσεων, που δεν θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στα αυξημένα κόστη.
