Οι Διεπαγγελματικές Οργανώσεις «Ελαιόλαδου & Ελιάς», «Μελιού & Λοιπών Προϊόντων Κυψέλης», «Αμπέλου & Οίνου» και ο ΣΕΒ προχώρησαν σε μία πρωτοβουλία συνεργασίας και προώθησης κοινών θέσεων για τη στήριξη της αγροδιατροφικής αλυσίδας και ειδικότερα των προϊόντων υψηλής αξίας που παράγονται από την ελληνική γη, όπως είναι το λάδι, το μέλι και το κρασί.

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας, οι τέσσερις φορείς καταγράφουν και τεκμηριώνουν πρακτικές προτάσεις πολιτικής που μπορούν να αναβαθμίσουν την παραγωγή, να βελτιώσουν ακόμα περισσότερο τις εξαγωγές, να ενισχύσουν τις συνέργειες μεταξύ δυναμικών κλάδων της ελληνικής οικονομίας και να δημιουργήσουν νέες δουλειές στην ελληνική περιφέρεια.

Όπως σημειώνουν στη σχετική έκθεση, σήμερα τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και οι καταναλωτές αναγνωρίζουν την υψηλή αξία της μεσογειακής διατροφής και των προϊόντων της. Ταυτόχρονα, η τεχνολογία προσφέρει εργαλεία για την αύξηση της αγροτικής παραγωγής, τον έλεγχο της ποιότητας, την τυποποίηση των προϊόντων και την εφαρμογή βασικών αρχών της κυκλικής οικονομίας στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων.

Κι όμως, ενώ η Ελλάδα έχει πολλές δυνατότητες, λόγω ιστορίας, πολιτισμού και κλίματος, να πρωταγωνιστήσει με τα ποιοτικά προϊόντα της στις διεθνείς αγορές, δεν έχει καταφέρει ακόμη να κεφαλαιοποιήσει το σημαντικό αγροδιατροφικό απόθεμα που διαθέτει.

Ο κατακερματισμένος κλήρος και η έλλειψη τυποποίησης αποτελούν βασικούς λόγους πίσω από τη χαμηλή προστιθέμενη αξία των ελληνικών αγροτικών προϊόντων. Παρά την κατά 70% μεγαλύτερη επιδότηση ανά παραγωγή, ο κατακερματισμένος κλήρος παραμένει τριπλάσιος από την Ε.Ε. ενώ η προσθήκη μεταποιητικής αξίας στα ελληνικά αγροδιατροφικά προϊόντα κατά 57% μικρότερη.

Έτσι παραμένουν λίγα τα προϊόντα που μπορούν να ανταγωνιστούν διεθνώς με διαφοροποίηση και ποιότητα και όχι πάντα με χαμηλή τιμή. Το λάδι, το μέλι και το κρασί μπορούν να είναι τρία τέτοια προϊόντα. Όμως, στην προσπάθεια να παραμείνουν διεθνώς ανταγωνιστικά, συναντούν εμπόδια μέσα στη χώρα όπως το λαθρεμπόριο, ο αθέμιτος ανταγωνισμός, οι παράνομες ελληνοποιήσεις και η άσκοπη επιβολή ειδικών φόρων.

Παράλληλα, ένα δαπανηρό συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα διεθνούς προβολής δρομολογείται ήδη από την Ελληνική Πολιτεία, χωρίς συντονισμό και συνέργειες με τους επαγγελματίες των κλάδων. Τέλος, η ποιοτική υστέρηση υποδομών μεταφοράς και αποθήκευσης, οι ξεπερασμένες (μη ανταποδοτικές) επιδοτήσεις και ο παρεμβατισμός στους συνεταιρισμούς δεν ευνοούν την ανάπτυξη. Ως σημαντικότερη προτεραιότητα για την ποιοτική αναβάθμιση των εγχώριων προϊόντων αναδεικνύεται η καθιέρωση ενός κοινού σήματος ποιότητας, που θα αποδίδεται βάσει συγκεκριμένης διαδικασίας πιστοποίησης και θα διακρίνει τα ελληνικά προϊόντα στις διεθνείς αγορές.

Πρακτικές και άμεσα εφαρμόσιμες λύσεις

Το ελαιόλαδο, το κρασί και το μέλι διαθέτουν εκείνα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα πάνω στα οποία μπορεί να στηριχθεί η προσπάθεια για την οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών της χώρας. Ο ΣΕΒ σε στενή συνεργασία με τις Διεπαγγελματικές Οργανώσεις Ελαιόλαδου & Ελιάς, Μελιού & Λοιπών Προϊόντων Κυψέλης, και Αμπέλου & Οίνου, παρουσιάζουν πρακτικές και άμεσα εφαρμόσιμες προτάσεις πολιτικής που μπορούν να αντιμετωπίσουν χρόνια προβλήματα της αγροτικής οικονομίας.

Ως προς τα οριζόντια μέτρα, προτεραιότητα είναι τα εξής:

1. Ενίσχυση εξαγωγικής δυναμικής. Και οι τρεις κλάδοι διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες εξαγωγών. Οι δημόσιοι πόροι και ενισχύσεις πρέπει να αξιοποιούνται πλέον ανταποδοτικά για τη βελτίωση της ποιότητας, την πιστοποίηση και τη διεθνή προβολή των προϊόντων. Η συντονισμένη εμπλοκή φορέων όπως το Enterprise Greece με τη συστηματική συμμετοχή των αρμόδιων διεπαγγελματικών οργανώσεων θα οδηγήσει στη βέλτιστη αξιοποίηση δημόσιων πόρων. Ενδεικτικές παρεμβάσεις που μπορούν να αξιοποιήσουν το ΕΣΠΑ ή/και ένα παρακράτημα (με παράδειγμα αυτό της Ισπανίας) είναι οι ακόλουθες:

• Καθιέρωση ενός κοινού σήματος ποιότητας, το οποίο θα απονέμεται στους παραγωγούς/συσκευαστές βάσει συγκεκριμένης διαδικασίας πιστοποίησης και το οποίο θα είναι αναγνωρίσιμο διεθνώς (αντίστοιχο με το σήμα του ήλιου που έχουν καθιερώσει για το ελαιόλαδο οι Ισπανοί). Προτείνεται η δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα, με μέλη τις τρεις διεπαγγελματικές ενώσεις, ο οποίος θα απονέμει το σήμα. Η διαδικασία πιστοποίησης για την απονομή του σήματος μπορεί να είναι συναφής με το Ελληνικό Σήμα Συµµόρφωσης Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης στη Γεωργική Παραγωγή. Στον φορέα μπορούν να συμμετάσχουν στο μέλλον περισσότεροι φορείς και αγροτικές οργανώσεις.

• Οριζόντια διεθνής πρωτοβουλία marketing και συστηματική συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, με το μήνυμα ότι «η Ελλάδα παράγει εκλεκτά αγροδιατροφικά προϊόντα». Ο ίδιος ανωτέρω φορέας θα υλοποιεί τη διεθνή προβολή για το σήμα συνεργαζόμενος με δημόσιες δομές (π.χ. ΕΟΤ, Enterprise Greece κ.λπ.) που έχουν αποδεδειγμένη τεχνική ικανότητα και επαγγελματικές επιτυχίες στο παρελθόν.

• Συστηματική ενημέρωση (μέσω εντύπων και ημερίδων) όλων των εμπλεκομένων στην παραγωγή και διακίνηση του κάθε προϊόντος για ορθές πρακτικές παραγωγής, μεταποίησης, προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας. Εξαιρετικής σημασίας είναι η ευαισθητοποίηση για τα ισχύοντα πρότυπα σε όλη την παραγωγική αλυσίδα.

2. Ιχνηλάτηση προϊόντων για περιορισμό του λαθρεμπορίου και του αθέμιτου ανταγωνισμού. Οι νοθεύσεις, οι παράνομες εισαγωγές και οι «ελληνοποιήσεις» των προϊόντων δημιουργούν αθέμιτο ανταγωνισμό και μπορούν να ακυρώσουν πολλές από τις ενέργειες προβολής τους. Προτείνεται να τροποποιηθεί το πλαίσιο διακίνησης και να υπάρχει μέγιστη ιχνηλασιμότητα των προϊόντων ανάλογη με αυτή που πρόσφατα θεσπίστηκε για το μέλι (νέοι κανόνες ΔΙΕΠΠΥ). Παράλληλα να δρομολογηθούν αυστηρότεροι έλεγχοι στα τελωνεία.

3. Απλές και γρήγορες τελωνειακές διαδικασίες. Επειδή παρατηρούνται μεγάλες καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατίας στις εξαγωγές, πρέπει να λειτουργήσει ένα πραγματικό One-stop-shop, που θα διευκολύνει τους εξαγωγείς σε διαδικασίας και ειδικές περιπτώσεις, όπως φυτο-υγειονομικά πιστοποιητικά κ.λπ.

4. Εξορθολογισμός φορολογίας. Μείωση φορολογίας για τους παραγωγούς που εμπίπτουν στην κατηγορία των ελεύθερων επαγγελματιών με αντικειμενικά κριτήρια. Κατάργηση ειδικών φόρων κατανάλωσης που έτσι και αλλιώς δεν αποδίδουν τους στόχους.

Ειδικές παρεμβάσεις για το ελαιόλαδο

5. Κίνητρα συγκέντρωσης παραγωγής. Πρόβλεψη για φορολογικές απαλλαγές (π.χ. στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ ή/και του αναπτυξιακού νόμου) που θα ενθαρρύνουν τη δημιουργία μεγαλύτερων παραγωγικών σχημάτων (π.χ. συμπράξεις συγχωνεύσεις, εξαγορές κ.λπ.). Μόνο τέτοια σχήματα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της παγκόσμιας αγοράς και του διεθνούς ανταγωνισμού.

6. Βελτίωση και ανάδειξη της ποιότητας. Θεσμοθέτηση, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ), διεθνούς διαγωνισμού ποιότητας για τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα (στα πρότυπα του ισπανικού αντίστοιχου διαγωνισμού Mario Solinas), με στόχο τη βελτίωση και την ανάδειξη της ποιότητας του ελληνικού ελαιόλαδου.

7. Εφαρμογή νομοθεσίας. Η ρύθμιση για τη χρήση ατομικών συσκευασιών ελαιόλαδου μίας χρήσης σε όλους τους χώρους εστίασης, που θεσπίστηκε πρόσφατα (ΦΕΚ 2983/2017), πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς χρονικές παρεκκλίσεις, με την εφαρμογή της να ελέγχεται συστηματικά.

Ειδικές παρεμβάσεις για το μέλι

Αναφορικά με το μέλι, οι ειδικότερες προτάσεις εστιάζουν σε:

8. Αποτελεσματικοί έλεγχοι προέλευσης. Στους ελέγχους για την ελληνικότητα του μελιού, οι διοικητικοί έλεγχοι είναι πλέον πρόσφοροι (σε σχέση με τους εργαστηριακούς και τους οργανοληπτικούς), και πρέπει να ενταθούν, με την προσέγγιση της «κλειστής αποθήκης». Επίσης είναι αναγκαία η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου ελέγχων στην τελική διάθεση του προϊόντος.

9. Επέκταση χρήσης επώνυμων προϊόντων και επώνυμων ατομικών μερίδων μελιού σε όλους τους χώρους εστίασης, όπως και με το ελαιόλαδο. Με τον τρόπο αυτό προστατεύονται, η ποιότητα του προϊόντος, η νομιμότητα στο τρόπο λειτουργίας της αγοράς αλλά και τα συμφέροντα του Δημοσίου (π.χ. δημόσια υγεία, δημόσια έσοδα κ.λπ.).

10. Ιχνηλάτηση προϊόντων για τον περιορισμό του αθέμιτου ανταγωνισμού. Να εξεταστεί η σκοπιμότητα της χρήσης του συστήματος ΑΡΤΕΜΙΣ του ΥπΑΑΤ για το μέλι.

11. Συγκέντρωση αρμοδιοτήτων της δημόσιας διοίκησης. Είναι απαραίτητο, προκειμένου να υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση, όλες οι σχετικές αρμοδιότητες να συγκεντρωθούν σε ένα Υπουργείο. Για παράδειγμα, οι έλεγχοι για το συσκευασμένο μέλι σήμερα ανήκουν στη ΓΓ Εμπορίου, ενώ όλες οι άλλες αρμοδιότητες στο ΥπΑΑΤ. Είναι συνεπώς σκόπιμο όλες οι αρμοδιότητες να υπαχθούν είτε στο ΥπΑΑΤ είτε στο ΥΠΑΝ. Στη μεταβατική φάση θα πρέπει να βελτιωθεί ο συντονισμός των εμπλεκομένων υπηρεσιών.

12. Εφαρμογή νομοθεσίας. Συστηματικός έλεγχος εφαρμογής του νέου ΔΙΕΠΠΥ (ΦΕΚ 2983/2017) στα ξενοδοχεία και στους χώρους εστίασης που προσφέρουν μέλι. Τα προϊόντα θα πρέπει να αναφέρουν την χώρα προέλευσης.

Ειδικές παρεμβάσεις για το κρασί

Το 2010 η Διεπαγγελματική Αμπέλου και Οίνου ολοκλήρωσε το στρατηγικό σχέδιο marketing και branding για το ελληνικό κρασί το οποίο ανάδειξε ως μόνη βιώσιμη στρατηγική, τη στρατηγική της διαφοροποίησης. Ο στόχος της αμπελοκαλλιέργειας στα ακόλουθα χαρακτηριστικά διαφοροποίησης:

• Αυθεντικότητα: ιδιαίτερα ελληνικά terroirs και αξιόλογες γηγενείς ποικιλίες.

• Καινοτομία: ανάπτυξη νέων οινικών προϊόντων που απαντούν στις ανάγκες των σύγχρονων καταναλωτών

• Οινοτουρισμός: δημιουργία ιδιαίτερων, υψηλής ποιότητας, ολοκληρωμένων οινικών εμπειριών στις κύριες τουριστικές και οινοπαραγωγικές περιοχές. Ειδικότερα πρέπει αναπτυχθούν συστηματικά εμπειρίες οινοτουρισμού, σε συνεργασία με μεγάλους tour operators που επιχειρούν στην Ελλάδα.

Αναφορικά με το κρασί, οι ειδικότερες προτάσεις εστιάζουν σε:

13. Ανάδειξη επώνυμου και τυποποιημένου προϊόντος. Για την ελληνική αγορά το βασικό ζητούμενο είναι η ανάδειξη του επώνυμου, τυποποιημένου ελληνικού κρασιού και η αύξηση των πωλήσεών του έναντι του «χύμα», ανώνυμου. Πέρα από ένα αποτελεσματικό πλαίσιο ιχνηλάτησης, είναι αναγκαία η προώθηση ορθών οινικών αντιλήψεων σε επαγγελματίες εστίασης και καταναλωτές και τουρίστες για την ποιοτική διαφοροποίηση του επώνυμου, τυποποιημένου κρασιού.

14. Άρση υπερφορολόγησης. Ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης στο εμφιαλωμένο κρασί, λειτουργεί στρεβλωτικά, μειώνει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών κρασιών στο εξωτερικό, και ενθαρρύνει ακόμη περισσότερο την παραοικονομία.

15. Επαναπροσδιορισμός τιμής στις διεθνείς αγορές. Για τις διεθνείς αγορές, ο στόχος είναι η αύξηση της μέσης τιμής πώλησης των ελληνικών εμφιαλωμένων κρασιών.