Με επτά εβδομάδες να απομένουν πριν από το τέλος της οκταετούς θητείας του, ο πρόεδρος Μάριο Ντράγκι είναι ξανά αποφασισμένος να κάνει «ότι χρειαστεί»,όπως και το 2012, όταν με κέντρο την ριζοσπαστική νομισματική χαλάρωσης έσωσε την νομισματική ένωση από την κατάρρευση.

Η ΕΚΤ χρησιμοποίησε την Πέμπτη σχεδόν κάθε εργαλείο που έχει, σε μια νέα προσπάθεια να τόνωση την ασθμαίνουσα οικονομία της ευρωζώνης. Αν και ο Μάριο Ντράγκι επέμεινε ότι «αυτό το πακέτο είναι επαρκές για να επαναφέρει τις πληθωριστικές προσδοκίες», υποστήριξε πως θα κράτη μέλη πρέπει να παίξουν μεγαλύτερο ρόλο. «Αν υπήρχε η δημοσιονομική πολιτική ή υπάρξει, οι παρενέργειες της νομισματικής μας πολιτικής θα ήταν πολύ λιγότερες, το αντίκτυπο από τις σημερινές μας αποφάσεις πολύ πιο γρήγορο και έτσι η ανάγκη να διατηρήσουμε κάποια από αυτά τα μέτρα πολύ λιγότερη», είπε.

Υπήρξε ομοφωνία σε αυτό μεταξύ των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, προσέθεσε. Αλλά σημεία της ανακοίνωσης της ΕΚΤ, ωστόσο, δεν είχαν συνολική στήριξη.

Νέο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης

Η ΕΚΤ επανεκκίνησε το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ύψους 2,6 τρισ. ευρώ το οποίο σταμάτησε στα τέλη του 2018, δηλώνοντας ότι θα αγοράζει από το Νοέμβριο 20 δισ. ευρώ τίτλων κάθε μήνα. Λαμβάνοντας υπόψη την διαδικασία ανακύκλωσης των εσόδων από τα ομόλογα που ήδη κατέχει και ωριμάζουν, θα καταλήξει να αγοράζει περίπου 35 δισ. τίτλων το μήνα, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις.

Δεν έθεσε ημερομηνία λήξης των αγορών, υποστηρίζοντας ότι θα συνεχίσει μέχρι οι πληθωριστικές προσδοκίες φτάσουν «ικανοποιητικά κοντά, αλλά κάτω του 2%», σημείο στο οποίο και τα επιτόκια θα μπορούν να αρχίσουν να αυξάνουν.

Ο Frederik Ducrozet, στρατηγικός στην Pictet Wealth Management δήλωσε ότι αυτή η στάση «περιστεριού» (dovish) ήταν μια ανοικτή πρόσκληση προς τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εκμεταλευτούν τα χαμηλά επιτόκια και να εκδώσουν περισσότερο χρέος. «Είναι ένα δημοσιονομικό QE ή όσο κοντά σε αυτό όσο μπορείς να φτάσεις».

Το QE θεωρείται ευρέως ότι έχει βοηθήσει να αναζωογονηθεί η οικονομία της ευρωζώνης, αλλά έχει γίνει αυξανόμενα διχαστικό. Σε χώρες όπως η Γερμανία, η ΕΚΤ συχνά κατηγορείται ότι τιμωρεί τους συνετούς αποταμιευτές και τροφοδοτεί δυνητικές φούσκες ενεργητικού στην κτηματαγορά, τις μετοχές και τα ομόλογα.

Οι επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Εσθονίας έχουν δηλώσει δημόσια την αντίθεσή τους στην επανέναρξη του QE. «Οι διαφορετικές ομάδες στην ΕΚΤ διαφωνούν με θυμό και αυτό γιατί οι Γερμανοί δεν θέλουν να προχωρήσουν σε δημοσιονομική τόνωση», είπε ο Melvyn Krauss του Hoover Institution στο πανεπιστήμιο Stanford.

Ο κος Ντράγκι παραδέχτηκε ότι υπήρξε «ποικιλία απόψεων» για την επανεκκίνηση του προγράμματος αγοράς ομολόγων, αλλά είπε ότι υπήρχε «μια καθαρή πλειοψηφία» υπέρ αυτής της πολιτικής.

Τα επιτόκια πάνε ακόμα πιο χαμηλά

Μια από τις συχνότερες επικρίσεις που διατυπώνονται για τις πολιτικές της ΕΚΤ είναι ότι ξεμένει από πυρομαχικά, καθώς οι πολιτικές της έχουν μειούμενο αντίκτυπο με τα επιτόκια ήδη σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ.

Την Πέμπτη η κεντρική τράπεζα μείωσε το βασικό επιτόκιο καταθέσεων της από το -0,4% στο -0,5%. 
Κάποιοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι τα αρνητικά επιτόκια πλήττουν το ήδη εύθραυστο τραπεζικό σύστημα και ότι οι αγορές ομολόγων φουσκώνουν τις τιμές ενεργητικού.

«Ανησυχώ για το ότι οι αρνητικές παρενέργειες των πολιτικών της ΕΚΤ αυξάνουν και τα οριακά οφέλη μειώνονται», δήλωσε η Δανάη Κυριακοπούλου, επικεφαλής οικονομολόγος του think-tank OMFIF. «Το μεγάλο μάθημα από όλο αυτό είναι ότι η ΕΚΤ χρειάζεται να κινηθούν οι άλλοι χαράκτες πολιτικής».

Η απόφαση να μειωθεί το επιτόκιο ακόμα περισσότερο σε αρνητικό έδαφος ήταν ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα τμήματα του πακέτου τόνωσης της Πέμπτης. Ωστόσο ο κος Ντράγκι υπεραμύνθηκε της πολιτικής. «Πρέπει να εξηγηθεί ότι τα αρνητικά επιτόκια είναι μια αναγκαιότητα», τόνισε. «Η εμπιστοσύνη στην ΕΚΤ εν τέλει θα βασιστεί στο εάν επιτύχει στην εντολή της για τη σταθερότητα των τιμών ή όχι… και οι Γερμανοί πολίτες σίγουρα επωφελούνται από την νομισματική πολιτική της ΕΚΤ για πολύ καιρό και αρκετά σημαντικά».

Κάποια βοήθεια για τις τράπεζες

Για να αντιμετωπίσει τους φόβους ότι τα αρνητικά επιτόκια θα πλήξουν τις τράπεζες, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ένα σύστημα διαβάθμισης για να εξαιρέσει κάποιες από τις πλεονάζουσες καταθέσεις από τα αρνητικά επιτόκια. Ο κος Ducrozet της Pictet υπολόγισε ότι αυτό θα μειώσει το κόστος των τραπεζών από τα αρνητικά επιτόκια σε 6 δισ. ευρώ το χρόνο από 9 δισ. ευρώ.

Η ΕΚΤ επιβεβαίωσε επίσης τα σχέδια να προσφέρει φθηνά δάνεια στις τράπεζες με το τρίτο πακέτο στοχευμένης μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης (TLTRO), κάνοντας πιο συμφέροντες τους όρους δανεισμού και επεκτείνοντας την ωρίμανση των δανείων κατά ένα χρόνο.

Ενώ η διαβάθμιση θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες του Βορρά που έχουν μεγάλες πλεονάζουσες καταθέσεις, τα φθηνά δάνεια θα βοηθήσουν αυτές του Νότου που έχουν υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης. 
Ο Μάριο Ντράγκι είπε ότι αυτά τα μέτρα δεν είναι επιδότηση για τις τράπεζες αλλά σχεδιασμένα να προστατεύσουν «το πολύ σημαντικό κανάλι μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής» που προσφέρουν οι τράπεζες στην Ευρώπη.

Οι επόμενες επιλογές

Αν και η ΕΚΤ χρησιμοποίησε ευρύ φάσμα εργαλείων την Πέμπτη, έχει λίγες περαιτέρω επιλογές. Ο κος Ντράγκι, όμως, υποστήριξε ότι η ΕΚΤ έχει «σχετικό περιθώριο να συνεχίσει για αρκετά μακρύ χρόνο σε αυτό το επίπεδο χωρίς την ανάγκη να συζητηθούν τα όρια».

Η δυνατότητα να αγοράσει περισσότερα ομόλογα περιορίζεται από τον κανόνα που η ίδια έθεσε στον εαυτό της, να μην κατέχει περισσότερο από το 1/3 των επιλέξιμων ομολόγων κάποιας χώρας. Ο κος Ducrozet υπολογίζει ότι η ΕΚΤ θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα αξίας 20 δισ. ευρώ το μήνα για έως και ένα χρόνοπριν φτάσει αυτό το όριο.

Ο απερχόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ ανακοίνωσε επίσης ότι όταν αναλάβει η διάδοχός του, Κριστίν Λαγκάρντ, θα επιβλέψει μια στρατηγική επανεξέταση. Θα έχει στόχο να εξετάσει ακόμα πιο ριζοσπαστικές ιδέες, περιλαμβανομένης της πιθανότητας αλλαγής του στόχου για τον πληθωρισμό, αλλά ακόμα και την ιδέα η κεντρική τράπεζα να πληρώσει χρήματα απευθείας στους τραπεζικούς λογαριασμούς ανθρώπων.