Περισσότερο “φρέσκο χρήμα” από τα ευρωπαϊκά ταμεία ζητούν αρκετές χώρες της Ευρώπης για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής μετάβασης, καθώς το σχέδιο που ανακοίνωσε προχθές η Κομισιόν, για το νέο Πράσινο Deal του 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ ως το 2030, συνοδεύτηκε από επικρίσεις ότι εμπεριέχει σε μεγάλο βαθμό ανακατανομή πόρων από άλλες υφιστάμενες δράσεις.
Σχόλια όμως δέχθηκε και για πολλά ασαφή σημεία, όσον αφορά σε ποιοί τελικώς θα ωφεληθούν, καθώς σε πρώτη ανάγνωση δείχνει ότι μπορεί να μην αφορά όλες τις χώρες-μέλη. Δεδομένου δε ότι είναι ανοικτές οι διαπραγματεύσεις για τον τον νέο μακροχρόνιο προϋπολογισμό της ΕΕ, περιόδου 2021-2027, ο οποίος θα κληθεί να χρηματοδοτήσει σχεδόν το 50% του Προγράμματος, οι διαφωνίες μεταξύ των χωρών μπορεί τελικώς να οδηγήσουν σε σοβαρές ανακατατάξεις, ενώ το Brexit περιπλέκει την κατάσταση, καθώς περιορίζει τα οικονομικά της ΕΕ, που δεν θα έχει πλέον στο ενεργητικό της τις καθαρές συνεισφορές της Βρετανίας.
Το δημόσιο χρήμα προς το παρόν αποτελεί ένα σχετικά μικρό μέρος της αρχιτεκτονικής χρηματοδότησης του νέου μηχανισμού. Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός παραμένει η πρώτη και κύρια πηγή χρηματοδότησης, καθώς το 25% του νέου προϋπολογισμού θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της μετάβασης σε μία οικονομία απαλλαγμένη από τον άνθρακα ως το 2050.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι περίπου 500 δισ. ευρώ από την Κοινή Αγροτική Πολιτική, την Πολιτική Συνοχής, το πρόγραμμα
έρευνας ¨Horizon 2020¨, θα αφορούν πλέον σε “πράσινη χρηματοδότηση. Οι χώρες-μέλη θα πρέπει να συνεισφέρουν επιπλέον 100 δισ.ευρώ μέσω της υποχρεωτικής συγχρηματοδότησης από εθνικούς πόρους των έργων/δράσεων της Πολιτικής Συνοχής.
Ο νέος Μηχανισμός περιλαμβάνει επίσης το ‘Invest EU’, γνωστό και ως πακέτο Γιούνκερ, στο οποίο από το 2018 ενσωματώνονται όλα τα χρηματοδοτικά επενδυτικά εργαλεία.
Ο επενδυτικός αυτός μηχανισμός διαθέτει 15,2 δισ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, αλλά στοχεύει να μοχλεύσει 650 δισ. ευρώ σε επενδύσεις, εκ των οποίων τα 300 δισ. ευρώ θα αφορούν πράσινα πρότζεκτ.
Τέλος, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, διαθέτει φρέσκα κεφάλαια 7,5 δισ. ευρώ για να χρηματοδοτήσει έργα στις περιοχές της Ευρώπης που θα πληγούν από την κατάργηση του άνθρακα/λιγνίτη, όπως για παράδειγμα η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη στη χώρα μας, ή η Σιλεσία στην Πολωνία κλπ. Συνολικά η Κομισιόν ελπίζει ότι μέσω αυτού του Ταμείου θα κινητοποιήσει πόρους 100 δισ. ευρώ.
Ετσι, η μόχλευση και η ανακατανομή των πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού γίνονται τα βασικά εργαλεία χρηματοδότησης του Ευρωπαϊκού Πράσινου Deal, τη στιγμή που ακόμα και στελέχη της Κομισιόν, όπως γράφει το Euractiv, εκτιμούν ότι ο στόχος για την κλιματική ουδετερότητα θα απαιτήσει επιπλέον 260 δισ. ευρώ για πρόσθετες επενδύσεις.
Εξάλλου δεν έχουν οριστικοποιηθεί ακόμα οι πόροι που θα διοχετευτούν από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης στις περιοχές που πληγούν. Και εδώ τίθεται το μεγάλο ερώτημα για το τι θα πάρει η Πολωνία, η οποία ακόμα δεν έχει προσυπογράψει τους στόχους για το 2050 και το νέο Ταμείο είναι ουσιαστικά το “όργανο” που με τα κίνητρά του καλείται να την πείσει να προσέλθει στο κοινό εγχείρημα για την κατάργηση του άνθρακα. Ας σημειωθεί ότι περίπου το 80% της ηλεκτροπαραγωγής στην Πολωνία στηρίζεται σήμερα στον άνθρακα. Η Ευρώπη μπορεί να έχει προειδοποιήσει ότι αν η Βαρσοβία δεν εναρμονιστεί με τους στόχους για το Κλίμα θα αποκλειστεί από τη χρηματοδότηση, το σίγουρο όμως είναι ότι η Πολωνία θα διεκδικήσει τη μερίδα του λέοντος από το νέο Ταμείο, προκειμένου να δεσμευτεί στην κλιματική ουδετερότητα ως το 2050.
Ο προσδιορισμός των επιλέξιμων περιοχών για χρηματοδότηση από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2020, ενώ στις αρχές Φεβρουαρίου η Κομισιόν θα κληθεί να προτείνει τις εν δυνάμει επιλέξιμες περιοχές στις χώρες- μέλη για να ξεκινήσει ένας νέος γύρος διαπραγμάτευσης με τις εθνικές κυβερνήσεις όχι μόνον για το ποιές αλλά και για το πόσα τελικώς θα λάβει η κάθε περιοχή.
