Ο πόλεμος της Ουκρανίας «αναβίωσε» τη διατλαντική συμμαχία. Αλλά η σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους είναι ολοένα και πιο αμφίδρομη. Η οικονομία των ΗΠΑ είναι πλέον σημαντικά πιο δυναμική από αυτές της ΕΕ και της Βρετανίας και το χάσμα αυξάνεται, σύμφωνα με τους αναλυτές. Αυτό, λένε, θα έχει αντίκτυπο πολύ πέρα από το σχετικό βιοτικό επίπεδο.
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Γκίντεον Ράχμαν των FT, η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ για τεχνολογία, ενέργεια, κεφάλαιο και στρατιωτική προστασία υπονομεύει σταθερά τις όποιες φιλοδοξίες μπορεί να έχει η ΕΕ για «στρατηγική αυτονομία». Το 2008, οι οικονομίες της ΕΕ και των ΗΠΑ είχαν περίπου το ίδιο μέγεθος. Αλλά από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και μετά, οι οικονομικές τους δυνατότητες έχουν αποκλίνει δραματικά. Όπως επισημαίνουν οι Jeremy Shapiro και Jana Puglierin του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων : «Το 2008 η οικονομία της ΕΕ ήταν κάπως μεγαλύτερη από την αμερικανική: 16,2 τρις δολάρια έναντι 14,7 δολάρια. Μέχρι το 2022, η οικονομία των ΗΠΑ είχε αυξηθεί στα 25 τρις δολάρια, ενώ η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μαζί είχαν φτάσει μόλις τα 19,8 τρις δολάρια. Η οικονομία της Αμερικής είναι τώρα σχεδόν κατά το ένα τρίτο μεγαλύτερη. Είναι περισσότερο από 50% μεγαλύτερο από την ΕΕ χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο».
Τα συνολικά στοιχεία είναι συγκλονιστικά. Το υπόβαθρό τους είναι μια εικόνα μιας Ευρώπης που έχει μείνει πίσω, τομέα προς τομέα. Το ευρωπαϊκό τεχνολογικό τοπίο κυριαρχείται από αμερικανικές εταιρείες όπως η Amazon, η Microsoft και η Apple. Οι επτά μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο, με βάση την κεφαλαιοποίηση της αγοράς, είναι όλες αμερικανικές. Υπάρχουν μόνο δύο ευρωπαϊκές εταιρείες στις κορυφαίες 20, η ASML και η SAP. Ενώ η Κίνα έχει αναπτύξει τους δικούς της εγχώριους τεχνολογικούς γίγαντες, οι Ευρωπαίοι πρωταθλητές συχνά εξαγοράζονται από αμερικανικές εταιρείες. Το Skype αγοράστηκε από τη Microsoft το 2011. Το DeepMind αγοράστηκε από την Google το 2014. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι επίσης πιθανό να κυριαρχείται από αμερικανικές και κινεζικές εταιρείες.
Τα κορυφαία πανεπιστήμια που τροφοδοτούν τον αγωγό των νεοφυών επιχειρήσεων τεχνολογίας στις ΗΠΑ λείπουν στην ΕΕ. Οι κατατάξεις της Σαγκάης και του THE των κορυφαίων πανεπιστημίων του κόσμου έχουν και τα δύο μόνο ένα ίδρυμα της ΕΕ στα 30 κορυφαία. (Η Βρετανία τα καταφέρνει καλύτερα, με Cambridge, Oxford, Imperial κλπ). Το 1990, η Ευρώπη έκανε το 44 % των ημιαγωγών παγκοσμίως. Αυτό το ποσοστό είναι τώρα 9%. σε σύγκριση με 12% για την Αμερική. Τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ σπεύδουν να αναπτύξουν τις δυνατότητές τους. Ωστόσο, ενώ οι ΗΠΑ αναμένεται να δουν 14 νέες εγκαταστάσεις ημιαγωγών να τίθενται σε λειτουργία μέχρι το 2025, η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή θα προσθέσουν μόλις 10, σε σύγκριση με 43 νέες εγκαταστάσεις στην Κίνα και την Ταϊβάν. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ προσπαθούν να ανατρέψουν αυτήν την κατάσταση με φιλόδοξες βιομηχανικές πολιτικές που παρέχουν δημόσια οικονομικά και κίνητρα στους κατασκευαστές τσιπ και τους παραγωγούς ηλεκτρικών οχημάτων. Αλλά η θέση του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος του κόσμου δίνει στους Αμερικανούς τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν τις φιλοδοξίες τους, χωρίς να τρομάζουν τις αγορές. Όπως λέει ένας Ευρωπαίος βιομήχανος: «Μπορούν απλώς να σύρουν την πιστωτική κάρτα».
Η ΕΕ, αντίθετα, έχει πολύ μικρότερο προϋπολογισμό και μόλις άρχισε να εκδίδει κοινό χρέος… Το ιδιωτικό κεφάλαιο είναι επίσης πολύ πιο εύκολα διαθέσιμο στις ΗΠΑ. Ο Paul Achleitner, πρόεδρος του παγκόσμιου συμβουλευτικού συμβουλίου της Deutsche Bank, λέει ότι η Ευρώπη πλέον «εξαρτάται σχεδόν πλήρως από τις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ». Έχει πολύ λίγα από τα μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία που δίνουν βάθος στις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ, προσθέτοντας ότι: «Αν θέλετε να κάνετε οτιδήποτε σημαντικό πάντα επιστρέφετε στους Αμερικανούς επενδυτές». Η ΕΕ έχει μιλήσει πολύ για τη δημιουργία μιας «ένωσης κεφαλαιαγορών» για να δώσει στην Ευρώπη ένα μέρος της κλίμακας των ΗΠΑ. Αλλά η πρόοδος ήταν αδύναμη. Σε αντίθεση με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ έχουν επίσης άφθονες και φθηνές εγχώριες προμήθειες ενέργειας. Η επανάσταση του σχιστόλιθου σημαίνει ότι η Αμερική είναι πλέον ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο.
Εν τω μεταξύ, οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη έχουν εκτοξευθεί στα ύψη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η απώλεια φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή βιομηχανία συνήθως πληρώνει τρεις ή τέσσερις φορές περισσότερα για ενέργεια από τους Αμερικανούς ανταγωνιστές της. Αυτό ήδη οδηγεί σε κλείσιμο εργοστασίων στην Ευρώπη. Κάποιοι στη Βρετανία μπορεί να μπουν στον πειρασμό να δουν όλα αυτά ως απόδειξη ότι, εντός της ΕΕ, η Βρετανία ήταν «δεσμευμένη σε ένα πτώμα» και ότι το Brexit ήταν μια καλή κίνηση. Όμως, εκτός της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς, η Βρετανία υποφέρει από μια υπερβολική εκδοχή των προβλημάτων κλίμακας που ταλαιπωρούν την ίδια την ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, η βρετανική βιομηχανία υστερεί ήδη. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, πραγματικά τομείς όπου η Ευρώπη είναι παγκόσμιος ηγέτης; Κάποιοι επισημαίνουν με περηφάνια το γεγονός ότι το μέγεθος της ενιαίας αγοράς της ΕΕ σημαίνει πως οι εταιρείες σε όλο τον κόσμο έπρεπε να υιοθετήσουν ευρωπαϊκούς κανονισμούς το λεγόμενο « φαινόμενο των Βρυξελλών». Αλλά θα ήταν σαφώς καλύτερο να οδηγήσουμε τον κόσμο στη δημιουργία πλούτου, αντί να τον ρυθμίσουμε.
Η Ευρώπη έχει καλύτερες επιδόσεις στις βιομηχανίες «lifestyle». Σχεδόν τα δύο τρίτα των αφίξεων τουριστών στον κόσμο είναι στην Ευρώπη. Στην αγορά των ειδών πολυτελείας κυριαρχούν ευρωπαϊκές εταιρείες. Το ποδόσφαιρο, το πιο δημοφιλές άθλημα στον κόσμο, κυριαρχείται από ευρωπαϊκές ομάδες, αν και πολλοί από τους μεγαλύτερους συλλόγους ανήκουν πλέον σε επενδυτές της Μέσης Ανατολής, της Αμερικής ή της Ασίας. Η κυριαρχία της Ευρώπης στις βιομηχανίες του τρόπου ζωής υπογραμμίζει ότι η ζωή στη γηραιά ήπειρο εξακολουθεί να είναι ελκυστική για πολλούς. Ίσως όμως αυτό να είναι μέρος του προβλήματος…
