Για σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί η αγορά ηλεκτρισμού στην Ελλάδα πιέζουν πλέον οι μεγάλοι καταναλωτές ενέργειας, καθώς είναι φανερό ότι αφενός ότι η Ευρώπη δεν θέλει να αλλάξει το  μοντέλο της αγοράς ηλεκτρισμού (target model), παρόλες τις δυσλειτουργίες που παρουσιάζει  και αφετέρου ότι η εγχώρια αγορά επιβαρύνεται ιδιαίτερα από τον τρόπο λειτουργίας του, δυσανάλογα με ότι συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. 

Η απάντηση της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν  σε ερώτηση σχετικά με την επιστολή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, παρέπεμπε για μία ακόμα φορά στο απώτατο μέλλον, όταν θα ολοκληρωθούν οι ευρωπαϊκές διασυνδέσεις και όλο το σύστημα λειτουργεί με ΑΠΕ κσι εναλλακτικά καύσιμα !. ‘Ισως τότε να φθηνύνει η ηλεκτρική ενέργεια, ίσως όμως και όχι, γιατί μπορεί και αυτή η πρόβλεψη της ΕΕ να πέσει έξω, όπως και τόσες άλλες στο παρελθόν.  

Ανεξάρτητα όμως από τι θα γίνει το 2040 ή το 2050, το ερώτημα είναι τα μέτρα που θα μπορούσε να λάβει η Ελλάδα σήμερα για να μειώσει τις τιμές. Κατ’ αρχήν στην ελληνική αγορά  ηλεκτρισμού, υπάρχει ένα παράδοξο, καθώς είναι η μόνη αγορά στην Ευρώπη, που η διάθεση όλης της ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να περνά υποχρεωτικά από το Χρηματιστήριο. Ακόμα και η ενέργεια των διμερών συμβολαίων της βιομηχανίας με φυσική παράδοση περνά από το Χρηματιστήριο Ενέργειας, πράγμα που σημαίνει ότι οι βιομηχανίες έντασης ενέργειας που θέλουν να έχουν πράσινα πιστοποιητικά προέλευσης ακόμη και αν έχουν συνάψει πράσινο PPA αγοράζουν από το Χρηματιστήριο μίγμα καυσίμου και εκκαθαρίζουν χρηματοοικονομικά το PPA. 

Παράλληλα είναι σχεδόν ανύπαρκτη η προθεσμιακή αγορά.  Στη γειτονική Βουλγαρία το ΡΡΑ (pay as produced ή pay as nominated) δεν περνάει μέσα από τη χονδρεμπορική αγορά, απλά δηλώνεται και λαμβάνεται υπόψη στο φορτίο που πρέπει να εξυπηρετηθεί από τον Διαχειριστή του συστήματος.

Εξάλλου η μη υποχρεωτική διαπραγμάτευση των ΑΠΕ μέσα από την αγορά του χρηματιστηρίου είναι ένα άμεσο βήμα το οποίο έχει προταθεί από τον σύμβουλο της κυβέρνησης καθηγητή Παντελή Κάπρο και δίνει τη δυνατότητα να πλησιάσει η ελληνική αγορά τις άλλες ευρωπαϊκές. 

Το επόμενο βήμα σύμφωνα και με την έκθεση Ντράγκι , αφορά σε αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο target model: H έκθεση προτείνει τη δημιουργία μιας αγοράς όπου θα διαπραγματεύονται οι ΑΠΕ και τα πυρηνικά, δηλαδή η παραγωγή μηδενικού μεταβλητού κόστους μονάδες. Σύμφωνα με την πρόταση Ντράγκι μέσω ΡΡΑς και CFDs  το χαμηλό κόστος παραγωγής θα περνάει στους καταναλωτές ενώ ταυτόχρονα θα εξασφαλίζεται το CAPEx των μονάδων παραγωγής.  

Με τον τρόπο αυτό, οι  καταναλωτές που σήμερα αδυνατούν να δουν τα οφέλη των ΑΠΕ, θα  μπορούν να  επωφεληθούν  από τη φθηνότερη  ενέργεια, ενώ οι προμηθευτές και οι μεγάλοι καταναλωτές  θα μπορούν να αντισταθμίζουν καλύτερα τον κίνδυνο από τις μεταβολές των τιμών στην σποτ αγορά, που λειτουργεί με βάση την οριακή τιμή. 

Εν τω μεταξύ, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος- Ενέργειας θα πρέπει να μελετήσει τον τρόπο λειτουργίας του συνόλου της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, αναζητώντας πρακτικές λύσεις στο πρόβλημά της, δεδομένου ότι οι επιδοτήσεις στους λογαριασμούς ρεύματος δεν μπορούν και δεν πρέπει να είναι η μόνιμη λύση του προβλήματος.

Πρόσφατα η υφυπουργός Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου δήλωσε ότι οι επιδοτήσεις τους λογαριασμούς ρεύματος των οικιακών καταναλωτών θα συνεχιστούν για όσο είναι αναγκαίο. ‘Ομως το μέτρο αυτό δεν φθάνει. Κατ’ αρχήν οι επιδοτήσεις δεν αφορούν τις βιομηχανίες και όλες τις άλλες επιχειρήσεις, που μένουν έκθετες στον διεθνή αλλά και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό ανταγωνισμό. Αλλά ακόμα και αυτές που δίδονται στους οικιακούς καταναλωτές είναι πολύ μικρές και δεν βοηθούν στην ιδέα του εξηλεκτρισμού άλλων χρήσεων, πχ θέρμανση, καθώς στην κοινωνία δημιουργείται μία μόνιμη αβεβαιότητα και ανασφάλεια για τις τιμές του ρεύματος.

Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι το κόστος των επιδοτήσεων καλύπτεται από τα έσοδα του έκτακτου φόρου, που επιβλήθηκε το καλοκαίρι στους ηλεκτροπαραγωγούς με μονάδες φυσικού αερίου. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ο φόρος αυτός επαυξάνει κατά 20 ευρώ την τιμή της ηλεκτρικής μεγαβατώρας στη χονδρική αγορά. Δεδομένου δε ότι τις περισσότερες ημέρες, είναι οι προσφορές ηλεκτρισμού (bid) των μονάδων φυσικού αερίου, που καθορίζουν την οριακή τιμή της μεγαβατώρας, τότε δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος,  που αναδεικνύει σχεδόν μόνιμα την ελληνική χονδρική αγορά σε μία από τις ακριβότερες της Ευρώπης.  Με το μέτρο αυτό, η κυβέρνηση αντί να μειώσει τη χονδρική  τιμή του ρεύματος την αυξάνει.

Το ζήτημα λοιπόν για την κυβέρνηση είναι να μπορέσει να βρει και να εφαρμόσει σήμερα λύσεις για το πρόβλημα των υψηλών τιμών ηλεκτρισμού, εξετάζοντας τις βέλτιστες πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μέχρι η Ευρώπη να αποφασίσει- αν ποτέ το αποφασίσει-ότι το target model χρειάζεται ριζικές διορθώσεις για να γίνει αποτελεσματικό και να αποδώσει ανταγωνιστικές τιμές ρεύματος για όλη την Ευρώπη.