Σε λιγότερο από δύο χρόνια, το 2020, αναμένεται να είναι έτοιμος να λειτουργήσει ο Transadriatic Pipeline, ΤΑΡ, ο αγωγός που θα μεταφέρει το αέριο του Αζερμπαϊτζάν και όχι μόνον στην Ευρώπη μέσω της χώρας μας, η οποία αναδεικνύεται σε διεθνή “δρόμο” μεταφοράς του αερίου.
Πρόκειται για ένα από τα βασικά έργα του λεγόμενου “Νότιου Διαδρόμου”, ένα κανάλι μεταφοράς αερίου, στο οποίο οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον έχουν επενδύσει πολλά για τη μείωση τη εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο και την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της περιοχής.
Ο ΤΑΡ θα παραλαμβάνει το αέριο από τα ελληνο-τουρκικά σύνορα και ακολουθώντας μία διαδρομή στη Βόρειο Ελλάδα θα περνά στην Αλβανία και από εκεί με υποθαλάσσια σύνδεση θα καταλήγει στην Ιταλία. Είναι το ευρωπαϊκό σκέλος, ενός πρότζεκτ της τάξης των 45 δισ. δολαρίων, που ξεκινά από την ανάπτυξη του κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ ΙΙ του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία και την κατασκευή μίας σειράς αγωγών 3.500 χλμ που διασχίζουν τη Γεωργία και την Τουρκία για να φθάσουν στα ελληνικά σύνορα στον Έβρο, απ’ όπου τη σκυτάλη παραλαμβάνουν τα 878 χλμ του ΤΑΡ.
Η πρόσφατη ένταση στις σχέσεις με την Τουρκία δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, τις εργασίες κατασκευής του ΤΑΡ, οι οποίες προχωρούν κανονικά παρά τα όποια προβλήματα, συνήθως τοπικές αντιδράσεις και μικρές αλλαγές οδεύσεων. Στο τέλος του 2017, η κοινοπραξία που κατασκευάζει τον αγωγό, είχε ανακοινώσει ότι το 67% των απαιτούμενων σωληνώσεων είχε τοποθετηθεί.
Η λειτουργία του αγωγού δίνει για πρώτη φορά την ευκαιρία στη χώρα μας να διεκδικήσει το ρόλο του διακομεταμιστικού κέντρου αερίου και ήδη έχουν δρομολογηθεί έργα προς την κατεύθυνση αυτή. Πρόκειται για τον πλωτό τερματικό σταθμό υγροποιημένου αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης και τον ελληνο-βουλγαρικό αγωγό IGB, έργα που επίσης προγραμματίζεται να ολοκληρωθούν το 2020 και στηρίζονται τόσο από την Ευρώπη όσο και από τις ΗΠΑ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι αμερικανική εταιρία, η Tellurian, βρίσκεται σε προχωρημένες συζητήσεις για να συμμετάσχει στην κοινοπραξία για το FSRU της Αλεξανδρούπολης, ενώ, παρά τα κατά καιρούς προβλήματα, προχωρεί και ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός, IGB.
Ο σχεδιασμός για τον αγωγό Eλλάδας- Βουλγαρίας προβλέπει τη σύνδεσή του με τον αγωγό ΤΑΡ και τη δυνατότητα τροφοδοσίας του από το FSRU της Αλεξανδρούπολης. Συνδυάζεται δε και με το σχέδιο της κατασκευής του λεγόμενου “Κάθετου Διαδρόμου”, δηλαδή της διασύνδεσης των εθνικών συστημάτων της Ελλάδος, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και εν δυνάμει της Ουγγαρίας, της Αυστρίας και άλλων χωρών.
Είναι προφανές πως, εφόσον υλοποιηθεί ο σχεδιασμός αυτός, η Ελλάδα γίνεται πύλη εισόδου αερίου για την Ευρώπη, και κυρίως για τις χώρες των ανατολικών Βαλκανίων, που μέχρι σήμερα εξαρτώνται άλλες αποκλειστικά και άλλες σχεδόν αποκλειστικά από το ρωσικό αέριο.
Οι εγκαταστάσεις υγροποιημένου αερίου δε, όπως ο πλωτός σταθμός στην Αλεξανδρούπολη και το αναβαθμισμένο τερματικό του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα προφέρουν την επιπλέον δυνατότητα της τροφοδοσίας με LNG (υγροποιημένο αέριο) από διάφορες πηγές. Εξ’ ου και το μεγάλο ενδιαφέρον των Αμερικανών, οι οποίοι με το shale gas (σχιστολιθικό αέριο) διεκδικούν σοβαρό μερίδιο στην ευρωπαική αγορά.
Ας σημειωθεί ότι η Tellurian, η οποία διαπραγματεύεται την είσοδό της στο FSRU της Αλεξανδρούπολης, είναι η εταιρία εξαγωγής σχιστολιθικού αερίου που δημιούργησε ο Charif Souki, όταν αποχώρησε από τη Cheniere, στην οποία ήταν κορυφαίο στέλεχος και συνιδρυτής. Η Cheniere είναι η πρώτη εταιρία που εξήγαγε αμερικανικό shale gas και μάλιστα, επί ηγεσίας Souki, είχε επιδείξει ενδιαφέρον συμμετοχής στο πρότζεκτ της Αλεξανδρούπολης.
η Tellurian, μέσω της θυγατρικής της Driftwood LNG, κατασκευάζει εξαγωγικό τέρμιναλ υγροποιημένου αερίου στη δυτική όχθη του ποταμού Calcasieu της Λουιζιάνα, το οποίο μόλις ολοκληρωθεί θα έχει δυνατότητα εξαγωγής περί του 27,6 εκατομμύρια τόνους LNG ετησίως. Παράλληλα κατασκευάζει αγωγό για την εξυπηρέτηση του νέου σταθμού.
Το πενταμελές - όπως φαίνεται να διαμορφώνεται - μετοχικό σχήμα της κοινοπραξίας του FSRU της Αλεξανδρούπολης περιλαμβάνει ακόμα τον όμιλο Κοπελούζου, τη ναυτιλιακή Gaslog, που ειδικεύεται στη μεταφορά LNG, του εφοπλιστή Πήτερ Λιβανού, τη ΔΕΠΑ και μία ακόμα ευρωπαϊκή εταιρία, πιθανώς το βουλγαρικό ενεργειακό χαρτοφυλάκιο Bulgarian Energy Holding (ΒΕΗ), όλοι με ίσα μερίδια 20%.
Πολυεθνικά είναι και τα σχήματα που προωθούν τα υπόλοιπα πρότζεκτ: Leader της κοινοπραξίας του ΤΑΡ με μερίδιο 20% είναι η BP, με εταίρους την κρατική εταιρία του Αζερμπαϊτζάν SOCAR (20%), την ιταλική Snam (20%), τη βελγική Fluxys (19%), την ισπανική Enagás (16%) και την ελβετική Axpο (5%). Όσο για την κοινοπραξία ICGB, στην οποία ανήκει ο ελληνο-βουλγαρικός αγωγός, μετέχουν κατά 50% η βουλγαρική ΒΕΗ και κατά 50% η Poseidon, κοινή εταιρία 50-50 της ΔΕΠΑ με την ιταλική Edison.
Πέρα από τα έργα αυτά, στο τραπέζι υπάρχουν και άλλα πρότζεκτ, που εντάσσονται σε ευρύτερους σχεδιασμούς, οι οποίοι δείχνουν πως με τους κατάλληλους χειρισμούς και με αποτελεσματικές διπλωματικές κινήσεις και συμμαχίες, η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε κρίσιμο παίκτη στο ενεργειακό γίγνεσθαι.
Στην ευρωπαϊκή ατζέντα έχει ήδη περάσει ο EastMed, το σχέδιο για έναν αγωγό αερίου που θα ενώνει τα οffshore κοιτάσματα της Κύπρου και του Ισραήλ με την Κρήτη, την ηπειρωτική Ελλάδα και πιθανώς την Ιταλία. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία που παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις εξελίξεις, φέρνει τον αγωγό Turkish Stream, ως τα ελληνο-τουρκικά σύνορα και δεν αποκλείεται αν τελικώς η ΕΕ δεν δώσει το πράσινο φως για νέο, ρωσικών συμφερόντων αγωγό στη νότια Ευρώπη, ο αγωγός ΤΑΡ να μεταφέρει και ρωσικό αέριο.
Εν τω μεταξύ άλλες προοπτικές ανοίγουν οι έρευνες για αέριο και πετρέλαιο, που ξεκινούν σε διάφορες περιοχές της χώρας. Κολοσσιαίες εταιρίες, όπως η ExxonMobil και η Τotal έχουν ενδιαφερθεί - και μάλιστα προκάλεσαν σε συνεργασία με τα ΕΛΠΕ-, τον διαγωνισμό για τις έρευνες νότια και δυτικά της Κρήτης, εκεί όπου οι γεωλογικές δομές, δείχνουν να προσομοιάζουν με περιοχές, που έχουν ήδη δώσει “δυνατά” κοιτάσματα. Παράλληλα, έρευνες για υδρογονανάθρακες έχουν προγραμματιστεί σε διάφορες περιοχές του Ιονίου και της Δυτικής Ελλάδας
Η γενικότερη κινητικότητα στην περιοχή, οι μεγάλες ανακαλύψεις του Ζορ της Αιγύπτου και του Λεβιάθαν στο Ισραήλ δείχνουν ότι στο μέλλον η Νοτιο- Ανατολική Μεσόγειος μπορεί να διεκδικήσει ένα σοβαρό τμήμα του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ με την Ελλάδα να μπορεί να αναδειχθεί σε στρατηγικό παίκτη στο νέο ενεργειακό σκηνικό, αν εκμεταλλευτεί κατάλληλα την γεωπολιτική της θέση και τις ευκαιρίες που διανοίγονται.
