Τελικώς η ΔΕΗ υποχρεώνεται στην αλλαγή. Ο, τι δεν πέτυχαν στο παρελθόν σειρά σχεδίων και αποφάσεων, φαίνεται ότι το πετυχαίνει τώρα το υψηλό κόστος των ρύπων, που βγάζει εκτός αγοράς, ένα από τα πολυτιμότερα άλλοτε «asset» της επιχείρησης, τις λιγνιτικές της μονάδες.
Με την τιμή των δικαιωμάτων CO 2 να κινείται μεταξύ 26-28 ευρώ/MWh, η φθηνή ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη φαίνεται ότι περνά στην ιστορία, κάνοντας πλέον εφικτή την απόσυρση λιγνιτικών μονάδων, για τις οποίες μέχρι πρόσφατα δίνονταν μάχες για να διατηρηθούν στη ζωή, κόντρα όχι μόνον στις αποφάσεις της ΕΕ αλλά και στον πυρήνα της πολιτικής των Βρυξελλών για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα από την ηλεκτροπαραγωγή.
Το ναυάγιο των δύο διαγωνισμών της ΔΕΗ για την πώληση τριών λιγντιικών μονάδων και η αποτυχία της δημοπρασίας ηλεκτρισμού ΝΟΜΕ του Ιουλίου, κατά την οποία έμεινε αδιάθετη σημαντικό μέρος της δημοπρατούμενης ποσότητας, φαίνεται ότι λειτούργησαν σαν θρυαλλίδα των εξελίξεων.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος – Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης έχει δηλώσει ότι στοχεύει μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου 2020 στην απόσυρση τριών μονάδων, τις δυο μονάδες του Σταθμού του Αμυνταίου συνολικής ισχύος 600 MW και της Μεγαλόπολης 3 ισχύος 300 MW. Το σχέδιο μοιάζει να είναι η αρχή μίας ευρύτερης απολιγνιτοποίησης, που δεν αποκλείεται σε λίγα χρόνια, γύρω στο 2025, να έχει αφήσει τη ΔΕΗ με δύο λιγνιτικές μονάδες και αν, με τα 375 MW που είναι η ισχύς του «Αγίου Δημητρίου 5» στην Κοζάνη και τα 660 MW της υπό κατασκευή Πτολεμαίδας 5.. Δηλαδή, από τα 4.337 λιγνιτικά MW που έχει σήμερα η ΔΕΗ να μείνει με 1.035 MW και αυτά με ερωτηματικό, αφού κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει πληροφορίες ακόμα και περί μη λειτουργίας της «Πτολεμαίδας 5», μίας μονάδας προϋπολογισμού 1,5 δις. ευρώ που πληρώνει η ΔΕΗ.
Το σχέδιο του κ. Χατζηδάκη για την απόσυρση των τριών μονάδων ως τον Ιούνιο του 2020 έρχεται να καλύψει το κενό που άφησαν οι άγονοι διαγωνισμοί της ΔΕΗ, επί της προηγούμενης κυβέρνησης, για την πώληση της «Μελίτη 1» και των μονάδων «Μεγαλόπολη ΙΙΙ και IV». Ωστόσο θα πρέπει να πάρει και το ok των θεσμών, αφού το εγχείρημα της πώλησης ξεκίνησε με αφορμή καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για το μονοπώλιο της ΔΕΗ στον λιγνίτη και έχει περιληφθεί ως υποχρέωση της χώρας στο μεταμνημονιακό πρόγραμμα. Μάλιστα υπάρχει και η πρόβλεψη ότι για τη αντικατάσταση της υποχρεωτικής πώλησης, σε τυχόν αποτυχία του διαγωνισμού θα υπάρξει συνεννόηση με τους δανειστές για τα εναλλακτικά μέτρα.. Σε αυτό προσπαθεί να απαντήσει ο κ. Χατζηδάκης με την ταχύτερη απόσυρση, απομένει όμως να φανεί αν οι Βρυξέλλες θα ικανοποιηθούν μόνον με το μέτρο αυτό ή θα απαιτήσουν περισσότερα.
Αλλωστε οι μονάδες του Αμυνταίου, όπως και της Καρδιάς λειτουργούν κατά παρέκκλιση και μάλιστα όπως υποστηρίζει η Κομισιόν με αμφισβητούμενη μονομερή απόφαση της Ελλάδας.
Ο υφυπουργός Περιβάλλοντος- Ενέργειας Γεράσιμος Θωμάς είναι ο άνθρωπος που έχει επιφορτιστεί με τις επαφές με την Επιτροπή, προκειμένου να εξασφαλίσει την αποδοχή του νέου σχεδίου.
Η απολιγνιτοποίηση του ηλεκτρικού συστήματος πάντως, όπως μεσο-μακροπρόθεσμα απαιτούν οι κοινοτικοί κανονισμοί, αποτελεί μία εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση με παραμέτρους που ξεκινούν από την επιβίωση της ίδιας της ΔΕΗ και φθάνουν ως την επιβίωση ολόκληρων περιοχών της χώρας, την επάρκεια και την αυτονομία του ηλεκτρικού συστήματος.
Τα μέτρα στήριξης για τις περιοχές όπου βρίσκονται σήμερα τα ορυχεία και οι μονάδες λιγνίτη που θα κλείσουν δεν έχουν οριστικοποιηθεί ακόμα. Πρόκειται για αρκετές περιοχές της χώρας στη Βόρειο Ελλάδα αλλά και την Πελοπόννησο (Μεγαλόπολη) των οποίων η οικονομία εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τον λιγνίτη. Η μετάβαση στη λεγόμενη οικονομία του μηδενικού άνθρακα μπορεί να έχει σοβαρότατες συνέπειες στον παραγωγικό και κοινωνικό τους ιστό, να οδηγήσει ακόμα και στην πλήρη εγκατάλειψή τους, αν από τώρα δεν προβλεφθεί και τεθεί σε εφαρμογή ένα εναλλακτικό και αποτελεσματικό μοντέλο ανάπτυξης.
Ας σημειωθεί ότι ήδη οι εισαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος αποτελούν την νούμερο δύο «πηγή» ηλεκτρισμού της χώρας στο διασυνδεδεμένο σύστημα, καθώς η λιγνιτική παραγωγή έχει εξασθενίσει σημαντικά, επειδή η ΔΕΗ λόγω κόστους ρύπων δεν λειτουργεί ή υπολειτουργεί τις λιγνιτικές της μονάδες.
Μετά το «σβήσιμο» των τριών πρώτων λιγνιτικών εργοστασίων, ως τον Ιούνιο του 2020, ακολουθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, το κλείσιμο των δυο μονάδων της Καρδιάς. Το ακριβές χρονοδιάγραμμα εξαρτάται από την εξασφάλιση της τηλεθέρμανσης της περιοχής, που σήμερα εξυπηρετείται από τις υπό απόσυρση μονάδες. . Μεσοπρόθεσμος στόχος της κυβέρνησης αλλά και της ΔΕΗ, η οποία έχει αναλάβει να εκπονήσει το σχέδιο απολιγνιτοποίησης είναι η απόσυρση να περιλάβει όλες τις μονάδες που είχαν τεθεί προς πώληση στους δυο άκαρπους διαγωνισμούς, που προηγήθηαν :. Έτσι σε επόμενη φάση μπορεί να τεθούν εκτός λειτουργίας τόσο η μονάδα της Μελίτης στη Φλώρινα ισχύος 330 MW, όσο και η Μεγαλόπολη IV που επίσης είχε ενταχθεί στο πακέτο πώλησης.
Για να εφαρμοστεί το σχέδιο αυτό απαιτείται η διασφάλιση της επάρκειας του συστήματος έως ότου κατασκευαστούν οι νέες μονάδες φυσικού αερίου (ή κάποιες από αυτές), που προγραμματίζουν οι ιδιώτες παραγωγοί ρεύματος. Σε αυτό ακριβώς το σημείο εντάσσεται και η απόφαση της κυβέρνησης να διεκδικήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα Μόνιμο Μηχανισμό Επάρκειας Ισχύος Πρόκειται για τα περίφημα ΑΔΙ που διεκδικούσε και η προηγούμενη κυβέρνηση, επιδιώκοντας μάλιστα να εντάξει σε αυτά και την « Πτολεμαΐδα 5». Ως εναλλακτική λύση στον Μόνιμο Μηχανισμό Επάρκειας Ισχύος εξετάζεται και το λεγόμενο capacity reserve, ο μηχανισμός εφεδρείας που εφαρμόζει η Γερμανία για τις δικές της ανθρακικές μονάδες. Στο πλαίσιο του γερμανικού μοντέλου, οι μονάδες της ΔΕΗ που θα αποσυρθούν θα παραμείνουν σε ψυχρή εφεδρεία υπό την ευθύνη του ΑΔΜΗΕ, ο οποίος θα τις λειτουργεί όποτε το απαιτεί το σύστημα.
Οι τρέχουσες διαβουλεύσεις με τους εκπροσώπους των θεσμών και ειδικά με τις Βρυξέλλες, που αναμένεται να οριστικοποιηθούν αφού αναλάβει επισήμως η «νέα» Επιτροπή υπό την προεδρία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχουν σε πρώτη φάση να επιλύσουν και ένα άλλο πολύ σοβαρό ζήτημα, που σχετίζεται με το αν θα παραπεμφθεί η χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβίαση των κοινοτικών κανονισμών σε σχέση με τις μονάδες της Καρδιάς και του Αμυνταίου.
Και τούτο γιατί οι δυο σταθμοί, που είχαν τεθεί σε καθεστώς περιορισμένης λειτουργίας 17.500 ωρών, συνεχίζουν να λειτουργούν, με μια απόφαση του προηγούμενου υπουργού Ενέργειας Γιώργου Σταθάκη, ο οποίος τους ενέταξε χωρίς την έγκριση της Κομισιόν στο καθεστώς των 32.000 ωρών. Η απόφαση του πρώην υπουργού είχε ως αποτέλεσμα η Επιτροπή να απευθύνει προειδοποιητική επιστολή στην ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας εξηγήσεις και απειλώντας με παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και επιβολή προστίμων. Υπό το πρίσμα αυτό ακόμα και το νέο χρονοδιάγραμμα ταχύτερης απόσυρσης,( τέλος του πρώτου εξαμήνου 2020) τελεί υπό την ανοχή της Επιτροπής
Τον Ιούνιο του 2020 εκπνέει και μία άλλη προθεσμία, που αφορά τις πέντε μονάδες του Αγίου Δημητρίου, τη Μεγαλόπολη 3 και 4 και τη Μελίτη. Οι εν λόγω μονάδες είναι ενταγμένες στο λεγόμενο καθεστώς του «Μεταβατικού Σχεδίου Μείωσης των Εκπομπών Θείου» (ΜΕΣΜΕ), σύμφωνα με το οποίο ως τον Ιούνιο του 2020 θα πρέπει να έχουν υλοποιηθεί μια σειρά από αναβαθμίσεις, προκειμένου οι εκπομπές θείου να περιοριστούν στα όρια, τα οποία έχει θέσει η ΕΕ.
Εντός των ορίων, σήμερα θεωρούνται η μονάδα της Μελίτης και η Μεγαλόπολη 4. Η Μεγαλόπολη 3 είναι εκτός αλλά έχει προαναγγελθεί ότι θα «σβήσει» έως την εκπνοή της προθεσμίας. Παραμένει ωστόσο το ερώτημα για τις τέσσερις μονάδες του Αγίου Δημητρίου, αφού στην 5η, τον «Αγιο Δημήτριο V» έχει προχωρήσει η επένδυση της υγρής αποθείωσης. Μπορεί η ΔΕΗ να αναλάβει τις αναγκαίες επενδύσεις αποθείωσης στις 4 μονάδες του Αγίου Δημητρίου ή τελικώς θα οδηγηθούν και αυτές σε απόσυρση ;
