Συμμετοχή των ΑΠΕ στο 32% της ενεργειακής κατανάλωσης και περιορισμό της χρήσης λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή στο 15,5% από περίπου 23-25% σήμερα προβλέπει για το 2030 ο Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός (ΕΣΕΚ) αφήνοντας ταυτόχρονα να διαφανεί μάλλον δεν θα  επιτευχθεί ο εθελοντικός στόχος για  20%  διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο ως το 2020

Τα στοιχεία προκύπτουν από τον νέο μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος - Ενέργειας,  ο οποίος σήμερα αναμένεται να δοθεί σε δημόσια διαβούλευση.

Όπως προκύπτει από τη μελέτη, η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ενεργειακή κατανάλωση ήταν 15,23% το 2016, μετά από μια τετραετία στασιμότητας, πράγμα που δείχνει ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι προσπάθειες για να επιτευχθεί ο εθελοντικός στόχος της διείσδυσης 20% ως το 2020, αν και ο δεσμευτικός στόχος του 18,5 % φαίνεται  ότι επιτυγχάνεται.

Στον μακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασμό η συμμετοχή των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας το 2030 τοποθετείται στο 32%, όσο και η εξοικονόμηση ενέργειας, ενώ εκτιμάται ότι για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων θα πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις ύψους 33 δις ευρώ. Οι εκπομπές των ρύπων θα μειωθούν κατά 16% για τους τομείς εκτός του συστήματος εμπορίας ρύπων,  ενώ η λιγνιτική παραγωγή ρεύματος θα αντιστοιχεί στο 15,5% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού και  η χρήση του φυσικού αερίου θα αυξηθεί κυρίως για θέρμανση.

Η υστέρηση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ σε σχέση με τον εθελοντικό στόχο του 20% για το 2020 αποδίδεται στο γεγονός ότι το 2010 όταν ετέθη και νομοθετήθηκε εθελοντικά ο στόχος του 20% (υποχρέωση έναντι της ΕΕ ήταν το 18%) δεν συνυπολογίστηκαν οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και οι δυνατότητες προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων, ειδικά στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.

Αναλυτικότερα, οι εθνικοί στόχοι πού θέτε το Σχέδιο για την περίοδο μέχρι το 2030 είναι:

• Για τους τομείς εκτός του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 16% σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα εκπομπών του έτους 2005. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο εξέλιξης του ενεργειακού συστήματος, επιτυγχάνεται επίτευξη αυτού του στόχου με ποσοστό μείωσης που ανέρχεται στο 29%.
• Για τους τομείς που εντάσσονται στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ( ETS), τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον κατά 43% σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα εκπομπών του έτους 2005. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο εξέλιξης του ενεργειακού συστήματος επιτυγχάνεται επίτευξη αυτού του στόχου με ποσοστό μείωσης που ανέρχεται στο 63%.
• Για την επίτευξη μεριδίου συμμετοχής των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας κατ’ ελάχιστο στο 30%. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο εξέλιξης του ενεργειακού συστήματος επιτυγχάνεται επίτευξη αυτού του στόχου με ποσοστό συμμετοχής που ανέρχεται στο 32%.  Αναφορικά με τη συμμετοχή των ΑΠΕ τίθενται και υποστόχοι για τη συμμετοχή τους στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, τη τελική κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη και στον τομέα των μεταφορών.
• Για την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας τουλάχιστον κατά 30% σε σχέση με την πρόβλεψη εξέλιξης της μέχρι το 2030, όπως είχε αυτή εκτιμηθεί το 2007 και άρα να μην ξεπεράσει τα 18,7Mtoe το 2030. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο εξέλιξης του ενεργειακού συστήματος επιτυγχάνεται επίτευξη αυτού του στόχου με ποσοστό εξοικονόμησης που ανέρχεται στο 32%.

Επιπρόσθετα το Εθνικό Σχέδιο ενσωματώνει και υιοθετεί τους ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων για την περίοδο 2020-2029 και για το 2030 σε σχέση με το 2005 ως εξής:

* Ο στόχος θα επαναϋπολογιστεί βάσει των απολογιστικών στοιχείων τελικής κατανάλωσης ενέργειας των ετών 2016 – 2018

** όπως αυτά θα επανακαθοριστούν και από την ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της σχετικής οδηγίας

Διάγραμμα: Εθνικοί ενεργειακοί και περιβαλλοντικοί στόχοι για την περίοδο 2021-2030, στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών πολιτικών.

Σε ότι αφορά την εξέλιξη και τη λειτουργία του ενεργειακού συστήματος της χώρας ο Εθνικός Ενεργειακός Σχεδιασμός προβλέπει:   

• Διασύνδεση των αυτόνομων νησιωτικών ηλεκτρικών συστημάτων: Στην ελληνική επικράτεια υπάρχουν 29 αυτόνομα νησιωτικά ηλεκτρικά συστήματα, των οποίων η λειτουργία απαιτεί αυξημένους οικονομικούς πόρους ενώ εγκυμονεί  κινδύνους αναφορικά με την απρόσκοπτη και βέλτιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές αυτών των συστημάτων. Στόχος αποτελεί μέχρι το τέλος της επόμενης δεκαετίας να έχει διασυνδεθεί σχεδόν το σύνολο των αυτόνομων αυτών συστημάτων με το διασυνδεδεμένο σύστημα επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο εξοικονόμηση οικονομικών πόρων σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, παροχή ίδιας ποιότητας ηλεκτρικής ενέργειας και υπηρεσιών στους πολίτες της χώρας, συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς και περαιτέρω αξιοποίηση του δυναμικού των εγχώριων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που υπάρχει σε αυτά τα νησιωτικά συστήματα. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η διασύνδεση κάποιων μικρών και απομακρυσμένων ηλεκτρικών συστημάτων δεν κριθεί τεχνικο-οικονομικά αποδοτική, θα υλοποιηθούν καινοτόμες ενεργειακές εφαρμογές στα συστήματα αυτά στο πλαίσιο ανάπτυξης πολιτικών για «έξυπνα» νησιά. Ο στόχος αυτός ποσοτικά μεταφράζεται ότι το σύνολο των αυτόνομων συστημάτων μέχρι το 2030 θα έχει διασυνδεθεί.
• Βέλτιστη αξιοποίηση και χρήση εγχώριων ενεργειακών πηγών: Η αναγνώριση του δυναμικού και η βέλτιστη οικονομική αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πηγών αποτελεί βασικό στόχο και επιδίωξη της εξέλιξης του εθνικού ενεργειακού συστήματος. Ειδικότερα η αξιοποίηση δυναμικού ΑΠΕ τόσο για ηλεκτροπαραγωγή όσο και για άμεση διάθεση και χρήση στην τελική κατανάλωση, καθώς και η έρευνα για εξόρυξη και εκμετάλλευση εγχώριων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων αποτελούν άξονες ενεργειακής πολιτικής για την επόμενη περίοδο.
• Μείωση του ποσοστού ενεργειακής εξάρτησης: Η μείωση του ποσοστού ενεργειακής εξάρτησης αποτελεί κύρια προτεραιότητα ως προς την εξέλιξη του εθνικού ενεργειακού συστήματος. Η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας είναι αρκετά υψηλή και αυτό οφείλεται κυρίως στην ιδιαίτερα υψηλή χρήση πετρελαϊκών προϊόντων και δευτερευόντως φυσικού αερίου, τα οποία αθροιστικά καλύπτουν πάνω από το 65% της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας και είναι σχεδόν εξ’ ολοκλήρου εισαγόμενα κυρίως από χώρες εκτός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου. Ο στόχος στο πλαίσιο του ΕΣΕΚ είναι να επιτευχθεί αρχικά συγκράτηση του ποσοστού ενεργειακής εξάρτησης και τελικά η προοδευτική μείωση αυτού, διασφαλίζοντας την εύρυθμη λειτουργία και ασφάλεια εφοδιασμού του εθνικού ενεργειακού συστήματος. Ποσοτικά, ο στόχος αυτός ανάγεται σε μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τα υψηλά μέσα ποσοστά που παρατηρούνται  τη δεκαετία που διανύουμε και να σταθεροποιηθεί το ποσοστό αυτό κάτω από το 70% μέχρι το 2030 και να υπάρξει στη συνέχεια μεγαλύτερη και πιο ραγδαία αποκλιμάκωσή του.
• Ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος: Η ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη εύρυθμων και ανταγωνιστικών εγχώριων αγορών ενέργειας και για τη βέλτιστη εφαρμογή και χρήση όλων των τεχνολογικών εφαρμογών και μηχανισμών αγοράς που δύναται να αναπτυχθούν στο πλαίσιο των ενεργειακών αγορών. Έμφαση θα δοθεί μέσω των προγραμμάτων ανάπτυξης των διαχειριστών να προγραμματιστούν και να υλοποιηθούν τα σχετικά έργα υποδομών, τα πληροφοριακά συστήματα, τα κέντρα ελέγχου και οι μετρητικές διατάξεις που θα επιτρέπουν την πλήρη μετάβαση του σημερινού ενεργειακού συστήματος σε ένα πλήρως ψηφιοποιημένο σύστημα συμβατού με όλες τις προβλεπόμενες κανονιστικές και ρυθμιστικές στο πλαίσιο λειτουργίας των ενεργειακών αγορών.
• Ανάδειξη χώρας ως περιφερειακού ενεργειακού κόμβου: Η ενδυνάμωση και η αξιοποίηση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας αποτελεί στόχο σε εθνικό επίπεδο. Ως εκ τούτου η ολοκλήρωση των υφιστάμενων διασυνδέσεων όσο και ο σχεδιασμός νέων διεθνών με αγωγούς από τρίτες χώρες κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη. Επιπρόσθετα οι δράσεις αυτές θα συμβάλουν ταυτόχρονα και στη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και των οδών προμήθειας από τρίτες χώρες.
• Ανταγωνιστικές αγορές ενέργειας: Η ολοκλήρωση της αναδιαμόρφωσης των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου αναμένεται να οδηγήσει σε πιο ανταγωνιστικές τιμές των συγκεκριμένων ενεργειακών προϊόντων, ενώ θα δοθεί η δυνατότητα για την παροχή υπηρεσιών διαφορετικού τύπου από τους συμμετέχοντες που θα μπορούν να καλύπτουν με τον πιο αποδοτικό τρόπο τις ενεργειακές ανάγκες των καταναλωτών. Ταυτόχρονα, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στις αγορές ενέργειας θα οδηγήσει σε ανάπτυξη της οικονομίας.
• Αντιμετώπιση ενεργειακής ένδειας: Η αντιμετώπιση του φαινομένου της ενεργειακής ένδειας είναι επιτακτική λόγω της κλιμακωτής εντατικοποίησής του τα τελευταία κυρίως έτη. Η επιδείνωση του φαινομένου αυτού, οφείλεται άμεσα στην οικονομική ύφεση και στις επιπτώσεις αυτής προς τους πολίτες. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι περίπου το 30% του συνολικού πληθυσμού εμφανίζεται μη ικανό να θερμάνει ικανοποιητικά την κατοικία του, ενώ για την περίπτωση του φτωχού πληθυσμού το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στα επίπεδα του 50% το έτος 2016. Στοχευμένα μέτρα πολιτικής θα δρομολογηθούν με σκοπό την εξάλειψη του φαινομένου της ενεργειακής πενίας των ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών οδηγώντας στην κάλυψη των προβλεπόμενων συνθηκών άνεσης και στην αποφυγή των συνεπαγόμενων προβλημάτων υγείας. Περιβαλλοντικός στόχος για το σύνολο των πολιτών, ευάλωτων και μη, είναι και η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα. Ποσοτικός στόχος είναι να υπάρξει μείωση κατά τουλάχιστον 50% των σχετικών δεικτών αποτύπωσης της ενεργειακής ένδειας μέχρι το 2025 και μέχρι το 2030 αυτό το ποσοστό να έχει μειωθεί κατά 75% σε σχέση με το 2015 και να είναι αρκετά χαμηλότερα από το μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Προώθηση σχημάτων ενεργειακών κοινοτήτων: Η επίτευξη ενός ελάχιστου αριθμού έργων από ενεργειακές κοινότητες θεωρείται καθοριστική ώστε να διαμορφωθεί και να αξιολογηθεί το απαιτούμενο πλαίσιο υλοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό στόχος είναι να αναπτυχθούν και καινοτόμα σχήματα ενεργειακού συμψηφισμού από τις ενεργειακές κοινότητες, τόσο στο σκέλος της παραγωγής όσο και της κατανάλωσης ενέργειας υποστηρίζοντας έτσι την αποκεντρωμένη παραγωγή και διαχείριση ενέργειας. Τέλος, ο σχεδιασμός συγκεκριμένων χρηματοδοτικών εργαλείων θα διευκολύνει την επίτευξη του στόχου αυτού. Ποσοτικός στόχος είναι η υλοποίηση συμμετοχικών έργων ΑΠΕ άνω των 500MW μέχρι το 2030, καθώς και η δραστηριοποίηση φορέων σωρευτικής εκπροσώπησης με τη συμμετοχή ενεργειακών κοινοτήτων και πολιτών.
• Ενεργειακά αποδοτικότερο κτιριακό απόθεμα: Η αναγκαιότητα ανακαίνισης του υπάρχοντος κτιριακού αποθέματος είναι αναμφισβήτητη, καθώς έτσι θα επιτευχθούν σημαντικά ποσοστά εξοικονόμησης ενέργειας και κόστους για τους πολίτες, ενώ θα αναβαθμιστούν και οι συνθήκες άνεσης, ασφάλειας και υγείας ως προς τη χρήση των κτιρίων αυτών.  Για το σκοπό αυτό απαιτείται ο καθορισμός ενός κεντρικού ποσοτικού στόχου ανακαίνισης και αντικατάστασης κτιρίων κατοικίας με νέα σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, ποσοστό το οποίο συνδυαστικά δύναται να ανέλθει στο 10% του συνόλου των κατοικιών μέχρι το 2030. Σε ετήσιο επίπεδο στόχος είναι τουλάχιστον 40000 κατοικίες να αναβαθμίζονται ενεργειακά ή και να αντικαθίστανται από νέες ενεργειακά αποδοτικότερες. Ο συγκεκριμένος στόχος θα συμβάλλει σημαντικά στη ριζική αναβάθμιση του γηρασμένου κτιριακού αποθέματος δίνοντας παράλληλα σημαντική ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα μέσω τεχνολογιών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
• Διεύρυνση της χρήσης φυσικού αερίου στην τελική κατανάλωση: Επιδίωξη είναι να επιτευχθεί μεγαλύτερη συμμετοχή του φυσικού αερίου σε όλους τους τομείς τελικής κατανάλωσης και ουσιαστικά η διευρυμένη χρήση του να αντικαταστήσει μέρος της παρούσας κατανάλωσης πετρελαϊκών προϊόντων στους εν λόγω τομείς. Η ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών μεταφοράς και διανομής, ώστε να δοθεί η δυνατότητα πρόσβασης στη χρήση φυσικού αερίου σε μεγαλύτερα ποσοστά τελικών καταναλωτών στον κτιριακό τομέα, καθώς και η περαιτέρω αύξηση της χρήσης του στη βιομηχανία και στις μεταφορές αποτελούν προτεραιότητες για την επόμενη περίοδο.  Ως ποσοτικός στόχος για αυτήν την προτεραιότητα τίθεται ο διπλασιασμός της άμεσης χρήσης φυσικού αερίου στους τελικούς τομείς κατανάλωσης.
• Προώθηση εξηλεκτρισμού και σύζευξη τομέων τελικής κατανάλωσης: Ο σταδιακός εξηλεκτρισμός συγκεκριμένων τομέων της τελικής κατανάλωσης ενέργειας αποτελεί επίσης συμπληρωματικό στόχο για την περίοδο έως το 2030. Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται αξιοσημείωτη διείσδυση των ηλεκτρικών οχημάτων συνεισφέροντας σε διάφορες διαστάσεις της ενεργειακής ένωσης, ενώ ήδη  για τις σιδηροδρομικές μεταφορές ο πλήρης εξηλεκτρισμός θα έχει επιτευχθεί πολύ νωρίτερα και το αργότερο μέχρι το 2020. Στόχος είναι η διείσδυση αυτή να επιτευχθεί με τον πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο για την εθνική οικονομία, ενώ παράλληλα θα πρέπει να έχουν αναπτυχθεί έγκαιρα οι κατάλληλες υποδομές και μηχανισμοί αγοράς, καθώς αυτά αποτελούν απαραίτητα εργαλεία προς την κατεύθυνση του εξηλεκτρισμού του τομέα των μεταφορών. Επιπρόσθετα, στόχο αποτελεί να επιτευχθεί η όσο μεγαλύτερη και αποδοτικότερη σύζευξη των τομέων κατανάλωσης, με έμφαση στη μεγιστοποίηση της χρήσης των ΑΠΕ. Ο εξηλεκτρισμός διαφόρων χρήσεων στην τελική κατανάλωση αποτελεί βασική συνιστώσα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι αντλίες θερμότητας, οι οποίες σε συνδυασμό με τη μελλοντικά μεγαλύτερη χρήση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας και σχημάτων αυτοπαραγωγής θα συνεισφέρουν καθοριστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Αντίστοιχο παράδειγμα είναι και η δυνατότητα έγχυσης βιομεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου. Προς αυτή την κατεύθυνση θα εξεταστεί αρχικά η βιωσιμότητα και η αποδοτικότητα ενός τέτοιου σχήματος και εφόσον κριθεί θετική θα προωθηθούν τα κατάλληλα μέτρα και πολιτικές. Σχετικοί ποσοτικοί στόχοι αποτελούν η επίτευξη μεριδίου ηλεκτρικών επιβατικών οχημάτων έως 10% μέχρι το 2030, καθώς και η συμμετοχή των αντλιών θερμότητας στις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης του κτιριακού τομέα σε μερίδιο άνω του 30% μέχρι το 2030.
• Μείωση του ενεργειακού κόστους: Η μείωση του ενεργειακού κόστους αποτελεί βασική προτεραιότητα πολιτικής με στόχο τα ενεργειακά προϊόντα να καταστούν πιο προσιτά για το σύνολο των καταναλωτών. Τα μέτρα και πολιτικές στο πλαίσιο υλοποίησης του στόχου αυτού θα λαμβάνουν υπόψη τη διαμορφούμενη αγοραστική  δύναμη των καταναλωτών και των ειδικών ομάδων αυτών, καθώς και τις όποιες ιδιαιτερότητες που σχετίζονται με τοπικά χαρακτηριστικά, όπως αυτά των απομακρυσμένων περιοχών. Η διατήρηση μέσου κόστους ενεργειακών προϊόντων για τους καταναλωτές κάτω από το μέσο Ευρωπαϊκό όρο αποτελεί και το σχετικό ποσοτικό στόχο της συγκεκριμένης προτεραιότητας του ενεργειακού σχεδιασμού.  Επιπρόσθετα, στόχος στο πλαίσιο του ενεργειακού σχεδιασμού είναι η υιοθέτηση μέτρων και πολιτικών για συγκεκριμένους  οικονομικούς κλάδους και δραστηριότητες με υψηλό ενεργειακό αποτύπωμα και εξαγωγικό προσανατολισμό, ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η ανταγωνιστικότητά τους.
• Αναπτυξιακά σχέδια για τις περιοχές που θα πληγούν περισσότερο από τη σταδιακή μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλού άνθρακα: Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εξαρτημένες από τη λιγνιτική δραστηριότητα περιοχές από τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλού άνθρακα μπορούν να αντιμετωπιστούν με ειδικά προσαρμοσμένες λύσεις για την υποστήριξη του διαρθρωτικού μετασχηματισμού, και την επιτάχυνση της διαδικασίας της οικονομικής διαφοροποίησης και της τεχνολογικής μετάβασης. Στόχος είναι η διαμόρφωση σχεδίου βιώσιμης αναπτυξιακής στρατηγικής, με έμφαση στους κλάδους που μπορούν να αποκτήσουν δυναμικά χαρακτηριστικά ως προς τους δείκτες παραγωγής, απασχόλησης και εισοδήματος. Στην περίπτωση αυτή θα υπάρξει ενεργοποίηση και δραστηριοποίηση τοπικών δορυφορικών επιχειρήσεων κάθε κλίμακας, ώστε κάθε περιοχή ή τοπική κοινωνία να καρπωθεί τα οφέλη της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας και, παράλληλα, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας καθώς και να προωθηθούν οι επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες.