Οι αγορές αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ άρχισαν να ομαλοποιούνται στα τέλη του 2022 μετά την αστάθεια που δημιούργησε η ενεργειακή κρίση, σύμφωνα με τις τελευταίες τριμηνιαίες εκθέσεις της Επιτροπής για τις αγορές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. Στην ανάλυσή της για το τελευταίο τρίμηνο του 2022, η Επιτροπή σημειώνει ότι οι τιμές του φυσικού αερίου υποχώρησαν από τα επίπεδα ρεκόρ το περασμένο καλοκαίρι, αλλά παρέμειναν ιστορικά υψηλές. Οι δείκτες της αγοράς τιμών φυσικού αερίου, όπως οι διαφορές μεταξύ των τιμών spot και των προθεσμιακών συμβολαίων και τα ασφάλιστρα τιμών σε ευρωπαϊκούς κόμβους διαπραγμάτευσης, άρχισαν να ομαλοποιούνται καθώς το ολοκληρωμένο σύνολο πρωτοβουλιών της ΕΕ για την καταπολέμηση της ενεργειακής κρίσης οδήγησε σε απτές βελτιώσεις. Ειδικότερα, τα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου, οι σημαντικές μειώσεις της ευρωπαϊκής ζήτησης φυσικού αερίου, οι ισχυρές εισαγωγές LNG και ο ήπιος χειμώνας βοήθησαν την Ευρώπη να διαφοροποιηθεί από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.
Οι τιμές του φυσικού αερίου χονδρικής και λιανικής άρχισαν να πέφτουν στα τέλη Δεκεμβρίου, μετά την αστάθεια και τις υψηλές τιμές που παρατηρήθηκαν το 2022 –συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων προ του 4ου τριμήνου. Υπήρξε μια πτώση στην τιμή spot TTF (στα 30 €/MWh) τον Οκτώβριο, καθώς ορισμένα φορτία LNG δεν μπορούσαν να εκφορτωθούν σε κόμβους της βορειοδυτικής Ευρώπης, λόγω της υψηλής πληρότητας αποθήκευσης και της συμφόρησης του δικτύου φυσικού αερίου στην περιοχή. Ωστόσο, ανέκαμψε τον Νοέμβριο, με κορύφωση κοντά στα 150 €/MWh στις αρχές Δεκεμβρίου, πριν πέσει σε, περίπου, 70 €/MWh μέχρι το τέλος του έτους. Η πτωτική τάση συνεχίστηκε από τις αρχές του 2023 και αναμένεται να καθορίσει την αγορά στο άμεσο μέλλον. Οι λιανικές τιμές του φυσικού αερίου μειώθηκαν επίσης σημαντικά σε μεγάλο μέρος της ΕΕ. Το μερίδιο του ενεργειακού στοιχείου στην τιμή συνέχισε να αυξάνεται και έφτασε στο 69% το τέταρτο τρίμηνο, ενώ ήταν 53% ένα χρόνο νωρίτερα, καθώς οι χώρες της ΕΕ εξακολουθούσαν να διατηρούν μειωμένους φόρους και εισφορές. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ το πρώτο τρίμηνο μειώθηκε κατά 21% (-25 bcm) σε ετήσια βάση, φθάνοντας τα 95,4 bcm.
Η πιο πρόσφατη έκθεση επαναλαμβάνει τα διάφορα μέτρα πολιτικής που ελήφθησαν σε επίπεδο ΕΕ κατά τη διάρκεια του 2022 και τον ρόλο τους στην άμβλυνση των επιπτώσεων της κρίσης. Για την αποθήκευση φυσικού αερίου, για παράδειγμα, η νομική απαίτηση να αυξηθούν τα ποσοστά πλήρωσης σημείωσε ταχύτερη και μεγαλύτερη διάρκεια ανεφοδιασμού αποθήκευσης από ποτέ -με μέση πλήρωση για το τρίμηνο περίπου 29% υψηλότερη απ’ ότι την ίδια περίοδο το 2021- και οι όγκοι κορυφώνονται σε επίπεδο ρεκόρ 95,6% στις 13 Νοεμβρίου (95,6%) - σχεδόν ένα μήνα αργότερα από το συνηθισμένο. Πράγματι, συμφωνήθηκαν ορισμένα περαιτέρω μέτρα κατά το τέταρτο τρίμηνο(2022): καλύτερος συντονισμός των αγορών φυσικού αερίου, ανάπτυξη αξιόπιστων σημείων αναφοράς τιμών για αυξημένη διαφάνεια τιμών, θέσπιση μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς για την αντιμετώπιση επεισοδίων υπερβολικά υψηλών τιμών και διευκόλυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω ταχείας αδειοδότησης. Αυτό το πλαίσιο μέτρων υποστήριξε τις προσπάθειες για διαφοροποίηση του εφοδιασμού (συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης της ικανότητας επαναεριοποίησης για LNG), την εξοικονόμηση ενέργειας και της μετάβασης από την ενέργεια με αέριο σε ανανεώσιμες πηγές. Συνολικά, καταλήγει η έκθεση, αυτά τα μέτρα διευκόλυναν προς μια απτή βελτίωση της κατάστασης της αγοράς το τέταρτο τρίμηνο του 2022 (και το 2023).
Όσον αφορά τις προμήθειες, μετά τη διακοπή της προμήθειας του Nord Stream που σημειώθηκε το τρίτο τρίμηνο, οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τον ρωσικό αγωγό σταθεροποιήθηκαν σε περίπου 3 - 4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) το μήνα, από 11-12 bcm το μήνα τα τελευταία 3 μήνες του 2021. Οι εισαγωγές φυσικού αερίου από ρωσικούς αγωγούς μειώθηκαν στο 15% περίπου των συνολικών τριμηνιαίων εισαγωγών της ΕΕ από λίγο πάνω από τα δύο πέμπτα των προμηθειών το ίδιο τρίμηνο του 2021, δηλαδή περισσότερο από 25 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα. Η άνευ προηγουμένου αύξηση των εισαγωγών LNG (+13 bcm, +70% από έτος σε έτος) και ορισμένες πρόσθετες εισαγωγές αγωγών (κυρίως από τη Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο) συνέβαλαν στην αντικατάσταση των ρωσικών προμηθειών στην ΕΕ. Το 4ο τρίμηνο του 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής LNG στην ΕΕ, εξασφαλίζοντας 13,2 bcm (36,9% των συνολικών εισαγωγών LNG στην ΕΕ), ακολουθούμενες από το Κατάρ (6 bcm, 16% των εισαγωγών της ΕΕ) και τη Ρωσία (5,6 bcm, 15 %). Σε παγκόσμιο επίπεδο,
Την ίδια ώρα, η τελευταία έκθεση για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας υπογραμμίζει τον βαθμό στον οποίο η μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας συνέβαλε στην ελάφρυνση των τιμών χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο Ευρωπαϊκός Δείκτης Ενέργειας ήταν κατά μέσο όρο 187 €/MWh το 4ο τρίμηνο του 2022 – περίπου 4% χαμηλότερο απ’ ότι την ίδια περίοδο δώδεκα μήνες νωρίτερα. Οι υψηλότερες τιμές κατά τη διάρκεια του τριμήνου καταγράφηκαν στην Ελλάδα και την Ιταλία (246 και 245 €/MWh, αντίστοιχα) και ήταν υψηλότερες κατά 11% και 1% σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2021.
Παρά τις εξελίξεις των τιμών το τελευταίο τρίμηνο, οι τιμές χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας στις ευρωπαϊκές αγορές έσπασαν αρκετά υψηλά ρεκόρ κατά τη διάρκεια του 2022, με πρωτοφανή κορύφωση τον Αύγουστο. Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε τις ενεργειακές αγορές με αποτέλεσμα σημαντικές αυξήσεις στις τιμές, αστάθεια και αβεβαιότητα στον ενεργειακό εφοδιασμό. Οι τιμές ρεκόρ του φυσικού αερίου, η εξαιρετικά χαμηλή διαθεσιμότητα πυρηνικού στόλου και η μειωμένη υδροηλεκτρική παραγωγή λόγω της ξηρασίας αύξησαν την πίεση στην, ήδη, στενή αγορά. Το 2022, ο ευρωπαϊκός δείκτης ισχύος ήταν κατά μέσο όρο 230 €/MWh, 121% υψηλότερος από το 2021. Η Ιταλία είχε τις υψηλότερες τιμές βασικού φορτίου ηλεκτρικής ενέργειας (304 €/MWh κατά μέσο όρο) το 2022, ακολουθούμενη από τη Μάλτα (294 €/MWh), την Ελλάδα ( 279 €/MWh) και Γαλλία (275 €/MWh).
Ταυτόχρονα, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξήθηκε στο 39% το 2022 (από 38% το 2021), ενώ το μερίδιο των ορυκτών καυσίμων αυξήθηκε στο 38% (από 36% το 2021). Το 2022, η συνδυασμένη ηλιακή και αιολική παραγωγή αύξησε την παραγωγή τους κατά 14% το 2022 (+76 TWh). Επιπλέον, η ηλιακή παραγωγή αυξήθηκε κατά 26% (+41 TWh), ο άνεμος στην ξηρά αυξήθηκε κατά 10% (+33 TWh) και ο υπεράκτιος άνεμος αυξήθηκε κατά 4% (+2 TWh). Ένα νέο ρεκόρ εγκατεστημένης ισχύος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σημειώθηκε στην ΕΕ το 2022, καθώς στο σύστημα προστέθηκαν 57 GW ηλιακής και αιολικής ισχύος. Ωστόσο, η υποτονική ετήσια παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά 17% (-61 TWh) λόγω της ξηρασίας που έπληξε την Ευρώπη.
Η παραγωγή με καύση άνθρακα αυξήθηκε κατά 6% (+24 TWh), ενώ η παραγωγή αερίου με μικρότερη ένταση CO2 αυξήθηκε ελαφρώς κατά λιγότερο από 1% (+1 TWh). Η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου κατέστησε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με αέριο λιγότερο ευνοϊκή από οικονομική άποψη σε σύγκριση με την παραγωγή με καύση άνθρακα. Οι διακοπές πυρηνικής παραγωγής και η καθυστερημένη προγραμματισμένη συντήρηση στη Γαλλία μείωσαν την πυρηνική παραγωγή κατά 17% (-118 TWh) το 2022.
Οι υψηλές τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των λογαριασμών για τα νοικοκυριά το 2022, επηρεάζοντας και τον κλάδο. Οι κρατικές παρεμβάσεις σε ορισμένες χώρες της ΕΕ μετριάζουν τον λογαριασμό για τους καταναλωτές. Η χαλάρωση των τιμών χονδρικής που σημειώθηκε το 4ο τρίμηνο του 2022 μείωσε την πίεση στις τιμές λιανικής.
