Η ΕΕ περιέγραψε νέα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν τις εταιρείες από το να κάνουν αβάσιμους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς σχετικά με τα προϊόντα τους, προειδοποιώντας ότι θα μπορούσαν σύντομα να αντιμετωπίσουν κυρώσεις τουλάχιστον στο 4% των ετήσιων εσόδων τους για Greenwashing. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, δημοσίευσε την αποκαλούμενη «Οδηγία για τις πράσινες απαιτήσεις» την Τετάρτη. Η πολυαναμενόμενη πρόταση επιδιώκει να καθιερώσει μια μεθοδολογία σε επίπεδο ΕΕ που θα συμβάλει στην εκκαθάριση της αγοράς περιβαλλοντικών ισχυρισμών. Η οδηγία υπόκειται στην έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου πριν τεθεί σε ισχύ.

Οι Βρυξέλλες δηλώνουν ότι ελπίζουν να προσφέρουν περισσότερη σαφήνεια στους καταναλωτές, ώστε όταν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία πωλούνται ως πράσινα, να μπορούν να εμπιστεύονται ότι είναι πραγματικά φιλικά προς το περιβάλλον. Ωστόσο, οι προτάσεις προκάλεσαν ανάμεικτες αντιδράσεις από καταναλωτικές και περιβαλλοντικές ομάδες. Σε γενικές γραμμές χαιρετίστηκε η προσπάθεια περιορισμού της αναπτυσσόμενης τάσης εταιρικού πράσινου ξεπλύματος, αλλά αρκετοί λένε ότι μια πολύμηνη προσπάθεια των λόμπι έχει αποδυναμώσει, ουσιαστικά, την οδηγία σε τέτοιο βαθμό που τα μέτρα είναι πλέον πολύ ασαφή για να αντιμετωπίσουν επαρκώς το πρόβλημα. Κάλεσαν δε αρκετές πλευρές το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να βελτιώσουν τις προτάσεις ώστε να έχουν «αξία» για τους καταναλωτές και τις εταιρείες.

Το «πράσινο ξέπλυμα», όπως θα λέγαμε στα ελληνικά το Greenwashing αναφέρεται στην πρακτική μάρκετινγκ κατά την οποία οι επιχειρήσεις επιδιώκουν να επωφεληθούν από την αυξανόμενη κίνηση για περιβαλλοντικά υγιή προϊόντα, πουλώντας προϊόντα που φέρουν την ετικέτα πράσινα τα οποία στην πραγματικότητα δεν είναι. Είναι ένα σημαντικό πρόβλημα εντός της ΕΕ. Για παράδειγμα, μια μελέτη της επιτροπής που δημοσιεύθηκε το 2020 διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς (53%) των πράσινων ισχυρισμών για προϊόντα και υπηρεσίες θεωρήθηκαν ασαφείς, παραπλανητικοί ή αβάσιμοι, ενώ το 40% ήταν αβάσιμοι.

Ορισμένες φράσεις που μπορεί να έχουν συνηθίσει οι καταναλωτές όταν αγοράζουν αγαθά περιλαμβάνουν τα «φιλικές προς το περιβάλλον», «ηθικές» ή «βιώσιμες». Η Επιτροπή λέει ότι υπάρχουν περίπου 230 διαφορετικές περιβαλλοντικές ετικέτες που χρησιμοποιούνται σε όλο το μπλοκ των 27 εθνών, επικαλούμενη στοιχεία ότι αυτό οδηγεί σε σύγχυση και δυσπιστία μεταξύ των καταναλωτών. Η «Οδηγία για τις Πράσινες Απαιτήσεις» της ΕΕ επιδιώκει να αντιμετωπίσει αυτήν την τάση.

Όπως τονίζεται αρμοδίως, η πρόταση θα διασφαλίσει ότι οι ισχυρισμοί θα κοινοποιούνται με σαφήνεια προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, σημειώνοντας ότι οι εταιρείες που καταβάλλουν πραγματική προσπάθεια να βελτιώσουν την περιβαλλοντική βιωσιμότητα των προϊόντων τους θα πρέπει να αναγνωρίζονται ευκολότερα και, επομένως, να μπορούν να αυξήσουν τις πωλήσεις τους.Τα μέτρα στοχεύουν σε ρητούς ισχυρισμούς, λέει η Επιτροπή, όπως «παράδοση με αντιστάθμιση CO2», «συσκευασία από 30% ανακυκλωμένο πλαστικό» ή «αντηλιακό φιλικό προς τους ωκεανούς». Ωστόσο, δεν καλύπτει όρους όπως «ουδετερότητα άνθρακα», είπαν πολλές ομάδες, σημειώνοντας ότι αυτή είναι μια προτιμώμενη στρατηγική μάρκετινγκ για εταιρείες που επιδιώκουν να δώσουν στα προϊόντα τους μια «πράσινη αναμόρφωση». «Αυτή η πρόταση είναι μια τεράστια χαμένη ευκαιρία για να στείλουμε ένα ισχυρό μήνυμα στις εταιρείες ότι η ΕΕ λαμβάνει σοβαρά υπόψη την εταιρική ευθύνη για το κλίμα», δήλωσε η Lindsay Otis, εμπειρογνώμονας πολιτικής για τις παγκόσμιες αγορές άνθρακα στο Carbon Market Watch.

«Η Επιτροπή φαίνεται να κατανοεί τα προβλήματα που δημιουργούνται από το greenwashing, αλλά αρνείται να τα αντιμετωπίσει επαρκώς», είπε η Otis. «Εναπόκειται τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να θεσπίσουν μια απαγόρευση των ισχυρισμών ουδετερότητας άνθρακα, επειδή οτιδήποτε άλλο από αυτό όχι μόνο θα αποτύχει να προστατεύσει τους καταναλωτές, αλλά θα αποτύχει επίσης να ωθήσει τις εταιρείες προς πραγματικά βιώσιμες πρακτικές». Η ΕΕ υποστηρίζει ότι πριν οι εταιρείες κοινοποιήσουν οποιονδήποτε από τους καλυπτόμενους τύπους πράσινων αξιώσεων, οι εταιρείες πρέπει πρώτα να τους επαληθεύσουν ανεξάρτητα και να αποδειχθούν με επιστημονικά στοιχεία. Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν τον έλεγχο της θέσπισης μιας διαδικασίας επαλήθευσης που θα εποπτεύεται από ανεξάρτητους φορείς.

Οι εταιρείες που εδρεύουν εκτός της ΕΕ που διατυπώνουν οικολογικούς ισχυρισμούς και στοχεύουν τους καταναλωτές του μπλοκ θα πρέπει επίσης να συμμορφωθούν με την οδηγία. «Οι πράσινες αξιώσεις υπάρχουν παντού: μπλουζάκια φιλικά προς τους ωκεανούς, μπανάνες με ουδέτερο άνθρακα, χυμοί φιλικοί προς τις μέλισσες, παραδόσεις με αντιστάθμιση 100% CO2 και ούτω καθεξής», δήλωσε ο Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. «Δυστυχώς, πολύ συχνά αυτοί οι ισχυρισμοί γίνονται χωρίς κανένα στοιχείο και καμία δικαιολογία», πρόσθεσε. «Με αυτήν την πρόταση, δίνουμε στους καταναλωτές τη διαβεβαίωση ότι όταν κάτι πωλείται ως πράσινο, είναι στην πραγματικότητα πράσινο». Η πρόταση αποκλείει ισχυρισμούς που καλύπτονται από τους ισχύοντες κανόνες της ΕΕ, όπως λέει η Επιτροπή, όπως το οικολογικό σήμα της ΕΕ ή το λογότυπο των βιολογικών τροφίμων.

Ο Margaux Le Gallou, διευθυντής προγράμματος για περιβαλλοντικές πληροφορίες και αξιολόγηση στη μη κερδοσκοπική Environmental Coalition on Standards, είπε ότι «η αντιμετώπιση των παραπλανητικών πράσινων ισχυρισμών είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές λαμβάνουν αξιόπιστες πληροφορίες και έχουν την εξουσία να κάνουν βιώσιμες επιλογές». «Δυστυχώς, χωρίς εναρμονισμένες μεθοδολογίες σε επίπεδο ΕΕ, η νέα Οδηγία θα παρέχει λίγη σαφήνεια στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις και απλώς θα περιπλέξει το έργο των αρχών εποπτείας της αγοράς. Σήμερα, οι περισσότεροι πράσινοι ισχυρισμοί είναι πολύ καλοί για να είναι αληθινοί και η πρόταση απέχει… μακριά από την πραγματική (πράσινη) συμφωνία», πρόσθεσε ο Le Gallou.

Άλλοι ήταν πιο αισιόδοξοι για τον πιθανό αντίκτυπο των μέτρων που πρότεινε η Επιτροπή. Οι προτάσεις «θα βοηθήσουν στην παροχή πιο ξεκάθαρης γλώσσας, κοινών κριτηρίων διακυβέρνησης και ελάχιστων απαιτήσεων για την επικοινωνία των εταιρικών προσπαθειών για το κλίμα με αυθεντικούς, αξιόπιστους τρόπους», δήλωσε η Isabel Hagbrink, διευθύντρια παγκόσμιων επικοινωνιών στο South Pole, μια εταιρεία στρατηγικής και λύσεων για το κλίμα. «Αυτό, με τη σειρά του, ελπίζουμε ότι θα βοηθήσει να εμπνεύσει μεγαλύτερη και πιο γνήσια φιλοδοξία για το εταιρικό κλίμα», πρόσθεσε. «Δεδομένου ότι βρισκόμαστε για τα καλά στη δεκαετία της δράσης μας και οι κλιματικοί επιστήμονες κρούουν για άλλη μια φορά τον κώδωνα του κινδύνου, δεν έχουμε την πολυτέλεια να …ακούσουμε -ιδιαίτερα από τους ηγέτες μεγάλων εταιρειών- «πράσινη σιωπή» στις προσπάθειές τους για το κλίμα», κατέληξε.