Oι υπογραφές για τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου EastMed μπορεί να “έπεσαν” χθες, μία ιστορική ημέρα για μία ιστορική συμφωνία, όπως την χαρακτήρισαν οι πρωθυπουργοί της Ελλάδος Κυριάκος Μητσοτάκης, του Ισραήλ Μπένζαμιν Νετανιάχου και του προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη, όμως μέχρι να υλοποιηθεί η συμφωνία και να κατασκευαστεί ο αγωγός τα εμπόδια είναι πολλά. Τόσο σε διπλωματικό και γεωστρατηγικό επίπεδο, όσο και σε καθαρά οικονομικό.
Ο κ. Μητσοτάκης, στην ομιλία του κατά την τελετή υπογραφής φρόντισε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από την μη συμμετοχή της Ιταλίας - στη φάση αυτή τουλάχιστον-, στη συμφωνία, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι πολύ σύντομα, στο άμεσο μέλλον, όπως είπε, η Ρώμη θα δώσει ενεργά το παρών. Η Ιταλία περιορίστηκε σε επιστολή στήριξης της συμφωνίας, που απέστειλε ο υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης της χώρας, αρμόδιος για την Ενέργεια.
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία διαμήνυσε ότι κανένα σχέδιο στην περιοχή δεν θα έχει επιτυχία χωρίς την ίδια, η τουρκική εθνοσυνέλευση έδωσε το πράσινο φως για την αποστολή στρατευμάτων στη Λιβύη και καταγράφηκαν πολλές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου.
Στις ομιλίες τους, κατά την τελετή υπογραφής της σύμβασης και οι τρεις πρωθυπουργοί τόνισαν ότι η συμφωνία δεν στρέφεται κατά καμίας τρίτης χώρας, υπογραμμίζοντας ότι είναι ανοικτή στη συμμετοχή τρίτων χωρών, με την προϋπόθεση, όπως επισήμανε ο κ. Μητσοτάκης, ότι οι τρίτοι θα “σέβονται το διεθνές δίκαιο και τους κανόνες καλής γειτονίας”. Ο Έλληνας πρωθυπουργός δήλωσε ότι η συμφωνία για τον EastMed, τον αγωγό που σχεδιάζεται για τη μεταφορά του φυσικού αερίου του Ισραήλ στην ΕΕ, μέσω Κύπρου, Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδος, έχει χαρακτήρα οικονομικό, αναπτυξιακό, διπλωματικό και γεωστρατηγικό. Μίλησε για ένα κρίκο συνεργασίας και εμβάθυνσης των σχέσεων με την Κύπρο και το Ισραήλ που θα αποτελέσει και εγγύηση ασφάλειας σε μία ευρύτερη περιοχή που απειλείται από ανασφάλεια και “αδιέξοδους αναθεωρητισμούς”
Το πρακτορείο ΑΠΕ-ΜΠΕ, επικαλούμενο αρμόδιες πηγές, μετέδωσε ότι το άρθρο 10 της συμφωνίας περιέχει πρόβλεψη για λήψη μέτρων προστασίας και διασφάλισης του EastMed. Η διακυβερνητική συμφωνία αναφέρεται επίσης στο ρυθμιστικό - αδειοδοτικό πλαίσιο για την διευκόλυνση του έργου, στο κοινό φορολογικό πλαίσιο που θα το διέπει, στην προοπτική ένταξης και νέων κρατών σε αυτήν, καθώς και στη δυνατότητα μεταφοράς πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου από υφιστάμενα ή και νέα κοιτάσματα, που θα ανακαλυφθούν στο μέλλον.
Ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε τη στήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ στο έργο , καθώς και τον συνδυασμό του με το πρότζεκτ για τον πλωτό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) της Αλεξανδρούπολης. Πρόσθεσε ότι στην επόμενη συνάντηση κορυφής των ηγετών των χωρών-μελών της ΕΕ, μαζί με τον πρόεδρο Αναστασιάδη θα ενημερώσουν τους ομολόγους τους για τον Eastmed, ζητώντας να περιληφθεί στα συμπεράσματα της Συνόδου ως εμβληματικό έργο για την ΕΕ.
Ιδιαίτερα θερμός ήταν ο χαιρετισμός του Ισραηλινού πρωθυπουργού, ο οποίος χαρακτήρισε την ημέρα ιστορική για το Ισραήλ, που μετεξελίσσεται σε μία ενεργειακή χώρα “Δεν στρεφόμαστε εναντίον κανενός. Προσκαλούμε την Ιταλία και την Αίγυπτο να συνδράμουν και καλούμε και οποιαδήποτε άλλη χώρα που θέλει να συμμετάσχει” δήλωσε μεταξύ άλλων. Από την πλευρά του ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αφού υπογράμμισε τη γεωπολιτική σημασία του έργου, το οποίο μεταξύ άλλων συμβάλλει στην άρση της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου από την υπόλοιπη Ευρώπη, τόνισε τη σημασία του ευρύτερου East Med Forum της ανατολικής Μεσογείου, στο οποίο συμμετέχουν χώρες, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, η Ιταλία , η Αίγυπτος, η Παλαιστίνη, η Ιορδανία.
Σε διεθνές επίπεδο πάντως δεν έλειψε ο προβληματισμός για τις κινήσεις της Τουρκίας. Χαρακτηριστικό ήταν το δημοσίευμα του Politico για τη συγκρουσιακή πορεία που ακολουθεί ο Ταγίπ Ερντογάν και την ανησυχία που προκαλεί, έχοντας αφήσει αξιωματούχους στην ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ να διερωτώνται μέχρι ποιο βαθμό είναι διατεθειμένη η Τουρκία να απομακρυνθεί από τη Δύση και να συσφίξει τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Δεν παραλείπεται μάλιστα η αναφορά στο ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου, καθώς και το ερώτημα για το τι θα μπορούσε να συμβεί με τις αντιδράσεις της Ελλάδας, της Γαλλίας και της Ιταλίας.
Σε αυτό το πλαίσιο του ευρύτερου προβληματισμού ερμήνευσαν και πολλοί αναλυτές το χθεσινό τηλεφώνημα του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στον Τούρκο ομόλογό- λίγο μετά την ψηφοφορία για την αποστολή τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στη Λιβύη- εκτιμώντας ότι είχε στόχο την μη περαιτέρω κλιμάκωση και κυρίως μία δέσμευση του προέδρου της Τουρκίας ότι δεν θα στείλει άμεσα στρατεύματα στη Λιβύη. Ας σημειωθεί ότι η απόφαση της εθνοσυνέλευσης δίνει στον Τούρκο πρόεδρο χρονικό ορίζοντα ενός έτους για να αποφασίσει την αποστολή των στρατευμάτων.
Από ελληνικής πλευράς ο διπλωματικός μαραθώνιος συνεχίζεται, με την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον, όπου την ερχόμενη Τρίτη, 7 Ιανουαρίου 2020, θα συναντηθεί με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.
Αναλυτές υποστήριζαν ότι η τριμερής συμφωνία που υπογράφηκε χθες δίνει την ευκαιρία στην Ελλάδα για μία ντε φάκτο ανάδειξη της ελληνικής ΑΟΖ στην περιοχή, υπενθυμίζοντας ταυτόχρονα ότι ο αγωγός EastMed στη διέλευσή του από Κύπρο προς Κρήτη περνά από σημεία, τα οποία περιλαμβάνονται στη συμφωνία Τουρκίας- Λιβύης για την ΑΟΖ των δύο χωρών. Τόνιζαν δε ότι οι συνθήκες αυτές δεν είναι οι ιδανικές για την προσέλκυση διεθνών εταιριών και επενδυτών στην κατασκευή του αγωγού.
Η φάση της υλοποίησης του EastMed απέχει ακόμα πολύ. Και τούτο γιατί ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο, η λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης (FID) για την κατασκευή του έργου απέχει τουλάχιστον δύο χρόνια από σήμερα, μέχρι να ολοκληρωθούν οι διάφορες τεχνικές μελέτες. Ας σημειωθεί ότι η ΕΕ χρηματοδοτεί το 50% του κόστους των μελετών, ενώ ο EastMed έχει ενταχθεί στη λίστα των Εργων Κοινού Ενδιαφέροντος της ΕΕ (PCI).
To κόστος του αγωγού υπολογίζεται γύρω στα 7 δισ. ευρώ, ποσό, που ενδεχομένως και να το υπερβεί και το οποίο ποτέ δεν έπαψε να προβληματίζει για την οικονομική βιωσιμότητα του EastMed, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, κυρίως από πολιτικούς. Πέρα από το μήκος του αγωγού στη θάλασσα και σε περιοχές χωρίς υψηλή κατανάλωση αερίου, το κόστος ανεβαίνει εξ’ αιτίας και του μεγάλου θαλάσσιου βάθους στο οποίο πρέπει να ποντιστεί.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το δυναμικό μεταφοράς θα ανέρχεται στα 10 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Χθες μάλιστα υπογράφηκε προσύμφωνο μεταξύ της ΔΕΠΑ και της Energean Οil and Gas για την προμήθεια ποσότητας της τάξης των 2 δισ. κυβικών μέτρων ετησίως μέσω του αγωγού.
Τελικός προορισμός, σύμφωνα με το σχέδιο, είναι η Ιταλία μέσω υποθαλάσσιου αγωγού διασύνδεσης από τη Θεσπρωτία ως τις ιταλικές ακτές.
Η αντίθεση του Κόμματος των 5 Αστέρων αλλά και της Λίγκας του Βορρά στην κατασκευή νέων αγωγών φυσικού αερίου, εν όψει και της δέσμευσης της ΕΕ ότι ως το 2050 το ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης θα έχει απαλλαγεί από τον άνθρακα, συμπεριλαμβανομένου και του φυσικού αερίου, είναι μία από τις αιτίες που οι κυβερνήσεις της Ρώμης ως σήμερα δεν έχουν δεσμευτεί επίσημα στον αγωγό EastMed.
Τη διακρατική συμφωνία υπέγραψαν χθες το απόγευμα στο Ζάππειο οι υπουργοί Ενέργειας της Ελλάδας κ. Κωστής Χατζηδάκης, του Ισραήλ κ. Γιουβάλ Στάινιτς και της Κύπρου κ. Γιώργος Λακκοτρύπης, παρουσία των πρωθυπουργών των τριών χωρών.
