Βολές για την αποτελεσματικότητα πολλών Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια και το Κλίμα, συμπεριλαμβανομένου και του ελληνικού,  στο  βαθμό που προβλέπει τη χρήση φυσικού αερίου σε αντικατάσταση του λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή εξαπολύει η συγκριτική μελέτη της Ember, ενός από τους κορυφαίους διεθνείς  οργανισμού για το Κλίμα, καλώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποκλείσει από τη χρηματοδότηση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης έργα που σχετίζονται με το φυσικό αέριο ή άλλα ορυκτά καύισιμα . Μάλιστα η μελέτη δεν διστάζει να χαρακτηρίσει το ελληνικό ΕΣΕΚ σαν ένα από αυτά που προβλέπει την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με …ορυκτά καύσιμα !
Η  έρευνα της Ember με τίτλο «Δίκαιη μετάβαση ή Μόνον Λόγια – Just Transition or Just Talks 2020»  υποστηρίζει ότι οι 11 από τις 18 χώρες- μέλη της ΕΕ  που εξακολουθούν να  χρησιμοποιούν άνθρακα/λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή δεν διαθέτουν σχέδιο συμβατό με τους στόχους του Παρισιού για την κατάργηση του άνθρακα. Εξ αυτών :
 -Oι 7 χώρες σκοπεύουν να διατηρήσουν ανθρακική ηλεκτροπαραγωγή πέραν του 2030, διεκδικούν όμως τα περισσότερα κονδύλια από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης
- Τέσσερις χώρες σκοπεύουν να καταργήσουν τον άνθρακα/λιγνίτη ως το 2030 αλλά θα αντικαταστήσουν μεγάλο μέρος με ορυκτά καύσιμα. (Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνεται και η Ελλάδα)
-Επτά χώρες έχουν δρομολογήσει την επίτευξη των στόχων του 2030 και την απανθρακοποίηση χωρίς σημαντική αύξηση της χρήσης άλλων ορυκτών καυσίμων
«Η πλειονότητα των χωρών της ΕΕ που χρησιμοποιούν άνθρακα/λιγνίτη για ηλεκτροπαραγωγή δεν είναι έτοιμες για μία δίκαιη μετάβαση. Είτε δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν τον άνθρακα ως το 2030, είτε σχεδιάζουν να τον υποκαταστήσουν με άλλα ορυκτά καύσιμα – ένα ακόμα αδιέξοδο αν  η ΕΕ θέλει να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού. Τώρα είναι η ώρα για τη στήριξη των περιοχών άνθρακα στις χώρες που προσπαθούν να υλοποιήσουν  μία γνήσια και ταχεία ενεργειακή μετάβαση. Αλλά το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης λειτουργεί  σαν να ανταμείβει την αδράνεια  αντί της πραγματικής κλιματικής φιλοδοξίας» δήλωσε ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος της Ember κ. Charles Moore.
H κριτική της Ember κατά των εθνικών προγραμμάτων που προκρίνουν το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο ηλεκτροπαραγωγής κατά τη διάρκεια της ενεργειακής προσαρμογής έρχεται να προστεθεί σε ανάλογα σχόλια φιλοπεριβαλλοντικών λόμπυ και οργανισμών ακριβώς την περίοδο που γίνεται η τελική κατανομή των πόρων και η έγκριση των επενδυτικών σχεδίων που θα ενταχθούν στο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. « Ως ένα από τα πρώτα  νομοθετήματα  της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης πρέπει να είναι ακριβώς αυτό που λέει το όνομά του και να στηρίζει  την πραγματική μετάβαση  και όχι τα λόγια. Αν η ΕΕ θέλει να δείξει τη δέσμευσή της στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, καμία ανθρακική/λιγνιτική μονάδα δεν θα πρέπει να λειτουργεί μετά το 2030. Μετάβαση σημαίνει αλλαγή καυσίμου σε καθαρή ανανεώσιμη ενέργεια και όχι σε ορυκτό καύσμο. Οι ανθρακικές περιοχές χρειάζονται επενδύσεις που θα μπορούν να λειτουργούν στο μέλλον στη νέα μηδενικού άνθρακα οικονομία  και όχι περαιτέρω εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα » δήλωσε ο κ. Elif Gunduzyeli, ανώτερος συντονιστής της Πολιτικής ‘Ανθρακα, του CAN Europe
Για να επιτευχθεί ο κλιματικός στόχος της συμφωνίας του Παρισιού και να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, όλες τις χώρες της ΕΕ θα πρέπει να καταργήσουν τον άνθρακα ως το 2030 και να μεταβούν απ’ευθείας στην καθαρή ηλεκτρική ενέργεια χωρίς να αυξήσουν τη χρήση άλλων ορυκτών καυσίμων, όπως το φυσικό αέριο, υποστηρίζει η Ember, υπογραμμίζοντας ότι η ανάλυση των ΕΣΕΚ δείχνει ότι οι 11 από τις 18 χώρες-άνθρακα δεν διαθέτουν πλάνο αποανθρακοποίησης, συμβατό με τους στόχους για το  Κλίμα.
Οι 7 χώρες που δεν σχεδιάζουν την πλήρη απανθρακοποίηση ως το 2030 είναι η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Τσεχία, η Γερμανία, η Πολωνία και η Σλοβενία. Σύμφωνα με τα εθνικά τους σχέδια η συνολική εγκατεστημένη ανθρακική ισχύς στις 7 χώρες θα μειωθεί μόνον κατά 42% μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Μετά το 2030 θα συνεχίσουν να λειτουργούν ανθρακικές μονάδες ισχύος 52 GW , εκ των οποίων περίπου το 90% θα βρίσκεται στην Τσεχία, τη  Γερμανία και την Πολωνία.

Μετάβαση από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο    
 
Η Ελλάδα, η Ιταλία , η Ουγγαρία και η Ιρλανδία απαρτίζουν τη λίστα των 4 χωρών που σκοπεύουν μεν να κλείσουν όλες τις ανθρακικές/λιγνιτικές μονάδες, αυξάνοντας όμως σημαντικά τη χρήση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή.  Περισσότερο από το 10% των κονδυλίων του Ταμείου προορίζεται για τις χώρες αυτές. Εφόσον όμως οι κυβερνήσεις των τεσσάρων αυτών χωρών δεν θέτουν ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για το πότε θα καταργήσουν εντελώς τα ορυκτά καύσιμα, περιλαμβανομένου του φυσικού αερίου, είναι ασαφές πώς το Ταμείο θα μπορέσει να στηρίξει αποτελεσματικά τις ανθρακικές περιοχές κατά τη διάρκεια της μετάβασης.
Τέλος, επτά ακόμα χώρες σχεδιάζουν να αποσύρουν πλήρως τον άνθρακα ως το 2030, χωρίς σημαντική αύξηση της χρήσης φυσικού αερίου. Πρόκειται για τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τη Πορτογαλία, τη Σλοβακία και την Ισπανία.
Η ανάλυση της Ember υποστηρίζει ότι αν δεν μεταρρυθμιστεί το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης τότε υπάρχει ο κίνδυνος να επιβραβευτούν όσοι καθυστερούν  σε βάρος των χωρών που έχουν πραγματικά φιλόδοξα σχέδια για την επίτευξη των στόχων του Παρισιού. Περίπου τα 2/3 των πόρων του Ταμείου προορίζονται για τις 7 χώρες που δεν σκοπεύουν να καταργήσουν τον άνθρακα ως το 2030, ενώ μακροπρόθεσμα δύο από τις χώρες αυτές, η Βουλγαρία και η Πολωνία σχεδιάζουν και σημαντική αύξηση της χρήσης φυσικού αερίου.
Στο πλαίσιο αυτό,  η Ember αλλά και άλλοι φορείς και οργανώσεις ζητούν από το  Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Κομισιόν να διασφαλίσουν ότι ο άνθρακας και τα άλλα ορυκτά καύσιμα, ιδιαίτερα το φυσικό αέριο, θα αποκλειστούν από το πεδίο χρηματοδότησης έργων μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και ότι πρότζεκτ που περιλαμβάνουν ορυκτά καύσιμα δεν θα ενταχθούν στα Περιφερειακά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης. ¨Όλα τα δάνεια και οι επιχορηγήσεις που θα μπορούν να κινητοποιηθούν μέσω των τριών πυλώνων του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης πρέπει να συμμορφώνονται με τους νέους κανόνες Ταξινόμησης της ΕΕ. Επίσης, ζητείται από το Ευρωκοινοβούλιο και την Κομισιόν να θέσουν όρους για την αποδέσμευση των κονδυλίων του Ταμείου, όρους πχ που θα σχετίζονται με την απόδοση και τον χρόνο εκτέλεσης των δεσμεύσεων που αναλαμβάνουν οι χώρες, θέτοντας καταληκτικές προθεσμίες στην ανθρακική δραστηριότητα και αξιολογώντας την ταχύτητα της μετάβασης. Όσοι καθυστερούν δεν πρέπει να έχουν « κάρτα ελευθέρας».   
Επίσης τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να αξιολογούνται από  την Κομισιόν, που θα μπορεί να κάνει και υποδείξεις στις χώρες- μέλη προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα εθνικά σχέδια επικαιροποιούνται ώστε  η απανθρακοποίηση να πραγματοποιείται με κοινωνικά δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο. Η επόμενη αλλαγή  στα εθνικά σχέδια θα πρέπει να ενσωματώνει συγκεκριμένα σχέδια για το πέρασμα από τον άνθρακα απ’ ευθείας στις ΑΠΕ και να στηρίζεται στην αρχή της ενεργειακής αποτελεσματικότητας.
Εξάλλου όλα τα σχέδια θα πρέπει να συνδυάζονται με φιλόδοξους στόχους μείωσης της εκπομπής ρύπων  και να αποφέρουν πολυάριθμα υγειονομικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη, πέραν των πράσινων και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας.