‘Εκτακτα μέτρα για τη διασφάλιση της επάρκειας φυσικού αερίου, ακόμα και με κρατικές προμήθειες αλλά και τρόπους αντιμετώπισης της τεράστιας ανόδου των τιμών, οι  οποίες με τη κλιμάκωση του πολέμου Ρωσίας- Ουκρανίας  ανεβαίνουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, εξετάζει η κυβέρνηση.  Πληροφορίες αναφέρουν ότι πλέον, μετά και τις απόψεις που εκφράστηκαν  σε ΗΠΑ και Ευρώπη για την επέκταση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και στον τομέα της ενέργειας, - παρότι μέχρι σήμερα οι προτάσεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί-το κυβερνητικό επιτελείο δίνει άμεση προτεραιότητα στη διασφάλιση του εφοδιασμού σε περίπτωση που διακοπούν οι ροές από τη Ρωσία, είτε λόγω απόφασης της Μόσχας, είτε λόγω κυρώσεων της Δύσης.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε το Σάββατο με τον υπουργό Περιβάλλοντος- Ενέργειας Κώστα Σκρέκα και, σύμφωνα με πληροφορίες, εξέτασαν το ενδεχόμενο κρατικής προμήθειας φυσικού αερίου για την ασφάλεια εφοδιασμού με ειδική νομοθετική παρέμβαση.

Μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί το σχέδιο αυτό. Υπάρχει το ενδεχόμενο  η κρατική ΔΕΠΑ Εμπορίας να προμηθευτεί  δύο φορτία LNG,  τα οποία, όποτε τα χρειαστεί θα είναι διαθέσιμα. Επίσης εξετάστηκε  η αύξηση των ποσοτήτων που προμηθεύεται η Ελλάδα  από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του αγωγού ΤΑΡ,  όμως η αζέρικη Socar δεν φαίνεται να μπορεί να παραδώσει επιπλέον ποσότητες . Ας σημειωθεί ότι και η Ιταλία έχει ζητήσει επιπλέον αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, όμως σύμφωνα με δηλώσεις των Ιταλών ούτε η παραγωγή του κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ ΙΙ, αλλά ούτε και η μεταφορική ικανότητα του αγωγού μπορούν άμεσα να αυξηθούν. Μία άλλη πηγή,  είναι η αλγερινή εταιρία  Sonatrach, η οποία έχει ήδη αυξήσει τα φορτία υγροποιημένου αερίου (LNG) της προς τη χώρα μας, ενώ συζητήσεις  έχουν γίνει και με την Αίγυπτο, η οποία φαίνεται διατεθειμένη να αποστείλει φορτία LNG, αν και η χώρα δεν έχει μεγάλες δυνατότητες εξαγωγής LNG, προς το παρόν τουλάχιστον. Η Ελλάδα εισάγει υγροποιημένο αέριο και από τις ΗΠΑ και το Κατάρ.

Πάντως σε περίπτωση που κλείσουν εντελώς για την Ευρώπη οι στρόφιγγες του ρωσικού αερίου η κατάσταση θα γίνει πολύ δύσκολη, με όλες τις ευρωπαϊκές εταιρίες να σπεύδουν ταυτόχρονα να αγοράσουν φορτία LNG από τους ίδιους περίπου προμηθευτές. Στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης δήλωσαν ότι η Γερμανία διαθέτει επάρκεια μέχρι τον επόμενο χειμώνα, ακόμα και χωρίς το ρωσικό αέριο, όμως δεν είναι σίγουρο αν για όλες τις χώρες της ΕΕ ισχύει το ίδιο. Μάλιστα ορισμένες απόψεις Γερμανών αξιωματούχων, πως θα μπορούσε η Ευρώπη να σταματήσει από τώρα να εισάγει ρωσικό αέριο, στο πλαίσιο λήψης πρόσθετων κυρώσεων προς τη Μόσχα ήταν και μία από τις αιτίες της χθεσινής πολύ μεγάλης ανόδου της τιμής του  αερίου. Στο συμβόλαιο ΤΤF Απριλίου, που αποτελεί το benchmark για όλη την Ευρώπη, η τιμή ανέβηκε χθες στο πρωτοφανές επίπεδο των 345 ευρώ/MWh  για να βρεθεί λίγο πριν το κλείσιμο της ενδοημερήσιας αγοράς στα 227,105 ευρώ/MWh (+17,946%), ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο. Οι εξελίξεις αυτές αποτυπώθηκαν στην εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού, με την τιμή  να διαμορφώνεται για σήμερα στο απόλυτο ρεκόρ όλων των εποχών, στα 426,90 ευρώ/MWh (+52%). Παρότι η συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα αυξάνεται σήμερα στο 18,8% του μείγματος, η μείωση της συνεισφοράς των ΑΠΕ στο 21,9% οδήγησε τη συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου στο 48,8%.

Το ρεκόρ Ευρώπης  το έχει η Ιταλία με μέση τιμή στα 587,67 ευρώ/MWh (+29,6%), ενώ η Πολωνία παραμένει η πιο φθηνή στα 171,90 (+24,4%), χρησιμοποιώντας κυρίως άνθρακα για την ηλεκτροπαραγωγή.

Εν τω μεταξύ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να ανακοινώσει σχέδιο για την αντιμετώπιση της κατάστασης, που έχει πλέον σημάνει συναγερμό. Σύμφωνα με το προσχέδιο που έχει δει το φως της δημοσιότητας η αποθήκευση φυσικού αρίου αναδεικνύεται ως η μόνη λύση για την οριστική μείωση της εξάρτησης από τις ρωσικές εισαγωγές.  Στο πλαίσιο αυτό τα κράτη μέλη θα πρέπει να  λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι τα αποθέματα αερίου στις αποθήκες τους , τον Σεπτέμβριο κάθε έτους θα διαμορφώνονται στο 80% της χωρητικότητας των αποθηκευτικών χώρων, εν όψει του επόμενου χειμώνα.

Τα μέτρα που προτείνονται  είναι:

α) Επιβολή υποχρέωσης στους χρήστες αποθηκών  φυσικού αερίου, να τηρούν ελάχιστα αποθέματα.   

β) Επιβολή υποχρέωσης στους ιδιοκτήτες αποθηκευτικών χώρων να προσφέρουν αποθηκευτικό χώρο , ακόμη και κάτω του κόστους με το κράτος να καλύπτει τη διαφορά.

γ) Υποβολή αιτήματος  προς τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς ή τους διαχειριστές εξισορρόπησης για την αγορά και διαχείριση στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου.

Η Επιτροπή θα προτείνει έναν μηχανισμό για τη διασφάλιση της διαφάνειας των τιμών αναπλήρωσης των αποθεμάτων στις αποθήκες και αξιολόγησης ότι τα μέτρα λαμβάνονται έγκαιρα ώστε  να επιτευχθεί ο στόχος πλήρωσης του 80% έως τις 30 Σεπτεμβρίου, κάθε χρόνου.

Τον Δεκέμβριο του 2021, η Κομισιόν  είχε προτείνει  τη κοινή προμήθεια στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου από τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς σε περιόδους έκτακτης ανάγκης. Μάλιστα η  Επιτροπή  έχει δηλώσει την ετοιμότητά της  να διευκολύνει τη δημιουργία ενός πιλοτικού έργου για μία  τέτοια κοινής διαδικασίας προμήθειας.

Ακόμα, το προσχέδιο αναφέρει ότι :

• Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τον περιφερειακό συντονισμό, μέσω ομάδων κινδύνου κατά περιοχές, για την κατανομή του κόστους και τη χρηματοδότησή του, προκειμένου να διασφαλιστεί η σωστή πλήρωση των αποθηκών για την επόμενη χειμερινή περίοδο.
• Τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνήσουν ώστε οι επιχειρήσεις φυσικού αερίου να λαμβάνουν μέτρα για τη διασφάλιση της προμήθειας σε ευάλωτους πελάτες σε δύσκολες συνθήκες.

• Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο ήδη εξασφαλίζει έκπτωση τουλάχιστον 50% του τιμολόγια μεταφοράς στην αποθήκευση. Η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει την αύξηση του επιπέδου της έκπτωσης έως 100% ως κίνητρο για αναπλήρωση αποθήκευσης.

• Τα κράτη μέλη μπορούν να παράσχουν κίνητρα στους προμηθευτές να διασφαλίζουν εγκαίρως επαρκή επίπεδα αποθήκευσης αερίου για τον επόμενο χειμώνα, συμβάλλοντας έτσι στη σταθεροποίηση της χονδρικής αγοράς φυσικού αερίου. Η ενίσχυση θα μπορούσε, για παράδειγμα, να χορηγηθεί με τη μορφή αμφίδρομης σύμβασης επί της διαφοράς με τους δικαιούχους που δραστηριοποιούνται στην αποθήκευση αερίου.

* Θέσπιση νομικής απαίτησης για τα κράτη μέλη ότι θα  εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο αποθήκευσης έως τις 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.

Παράλληλα, η Επιτροπή προωθεί την επιτάχυνση των   διαδικασιών για την αναθεώρηση του κανονισμού ασφάλειας εφοδιασμού με φυσικό αέριο.

Λίγο πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Επιτροπή είχε δημοσιεύσει εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες οι αποθηκευτικοί χώροι της ΕΕ μετά το τέλος της χειμερινής περιόδου θα είναι γεμάτοι στο 10% έως 20%  της χωρητικότητας τους με τις τιμές του φυσικού αερίου, όσο και του ηλεκτρισμού να προβλέπεται ότι  θα συνεχίσουν να κινούνται σε υψηλά επίπεδα και να παρουσιάζουν έντονη αστάθεια τουλάχιστον έως το τέλος του 2022. Το πόσο υψηλά όμως μπορεί να φθάσουν οι τιμές του αερίου είναι αδύνατον να προβλεφθεί, με δεδομένα που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και τη μεγάλη αβεβαιότητα για την επάρκεια φυσικού  αερίου.