Τα σενάρια πολιτικής για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια εξετάζει το World Energy Outlook- 2020, που δημοσιοποίησε χθες ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) και όπως όλα συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι η ζήτηση ενέργειας θα μειωθεί τα πρώτα χρόνια της μετά -Covid εποχής, ταυτόχρονα καταδεικνύουν ότι δίχως φιλόδοξες πολιτικές για το Κλίμα οι στόχοι για την ενεργειακή μετάβαση θα είναι πιο δύσκολο να επιτευχθούν.
Το 2020 ήταν μια ταραχώδης χρονιά για το παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα. Η κρίση Covid-19 προκάλεσε μεγαλύτερη αναστάτωση από οποιοδήποτε άλλο γεγονός στην πρόσφατη ιστορία, αφήνοντας σημάδια που θα διαρκέσουν για τα επόμενα χρόνια. Αλλά το αν αυτή η αναταραχή βοηθά ή εμποδίζει τις προσπάθειες για την επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και την επίτευξη διεθνών ενεργειακών και κλιματικών στόχων, θα εξαρτηθεί από το πώς οι κυβερνήσεις ανταποκρίνονται στις σημερινές προκλήσεις.
Το World Energy Outlook 2020, η εμβληματική έκδοση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), επικεντρώνεται στην περίοδο των επόμενων 10 ετών, διερευνώντας διαφορετικά σενάρια εξόδου από την κρίση. Η έκθεση βασίζεται στις παραδοχές της τελευταίας ανάλυσης της ΙΕΑ σχετικά με τον αντίκτυπο της πανδημίας: η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας αναμένεται να μειωθεί κατά 5% το 2020, οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια κατά 7% και οι ενεργειακές επενδύσεις κατά 18%. Η καθιερωμένη προσέγγιση της έκθεσης για τις Προπτικές της Ενέργειας Παγκοσμίως συγκρίνει τα διαφορετικά σενάρια που δείχνουν πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί ο ενεργειακός τομέας, ανάλογα με τις πολιτικές που θα εφαρμοστούν.
Στο πρώτο και κεντρικό σενάριο, με τις «Διακηρυγμένες πολιτικές», το οποίο βασίζεται στις προθέσεις και τους στόχους πολιτικής, που έχουν επισήμως ανακοινωθεί, η παγκόσμια ζήτηση ενέργειας ανακάμπτει στις αρχές του 2023 στο επίπεδο πριν από την κρίση. Ωστόσο, σε περίπτωση που η διάρκεια της πανδημίας παραταθεί και καθυστερήσει η οικονομική ανάκαμψη, τότε η επάνοδος στα επίπεδα του 2019 δεν προβλέπεται πριν από το 2025. Η βραδύτερη αύξηση της ζήτησης μειώνει τις προοπτικές για τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, σε σύγκριση με τις τάσεις που προδιαγράφονταν πριν από την κρίση. Παράλληλα η μεγάλη πτώση των επενδύσεων αυξάνει τον κίνδυνο μελλοντικής αστάθειας της αγοράς.
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλα τα σενάρια της ΙΕΑ, με πρώτα τα φωτοβολταϊκά. Οι υποστηρικτικές πολιτικές και οι τεχνολογίες ωρίμανσης επιτρέπουν φθηνή πρόσβαση σε κεφάλαια στιςμεγάλες διεθνείς αγορές για τους επενδυτές. Η ηλιακή ενέργεια είναι πλέον σταθερά φθηνότερη από τις νέες μονάδες παραγωγής ηλεκτρισμού με καύση άνθρακα ή φυσικού αερίου στις περισσότερες χώρες και τα φωτοβολταϊκά έργα προσφέρουν τώρα μερικές από τις πιο ανταγωνιστικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που έχουμε δει ποτέ.
Στο σενάριο Διακηρυγμένων Πολιτικών, οι ΑΠΕ καλύπτουν το 80% της παγκόσμιας αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά την επόμενη δεκαετία. Η υδροηλεκτρική ενέργεια παραμένει η μεγαλύτερη ανανεώσιμη πηγή, αλλά η ηλιακή ενέργεια αναδεικνύεται στην κύρια πηγή ανάπτυξης, ακολουθούμενη από τα αιολικά και τα υπεράκτια έργα.
«Βλέπω την ηλιακή ενέργεια να γίνεται ο νέος βασιλιάς της παγκόσμιας αγοράς ηλεκτρισμού. Με βάση τις σημερινά μέτρα πολιτικής, τα ηλιακά συστήματα από το 2022 και μετά θα ακολουθούν ένα δρόμο σταθερής και ταχείας ετήσιας ανάπτυξης », δήλωσε ο Δρ Fatih Birol, Εκτελεστικός Διευθυντής του IEA. "Εάν οι κυβερνήσεις και οι επενδυτές εντείνουν τις προσπάθειές τους για καθαρή ενέργεια σύμφωνα με το πιο φιλόδοξο Σενάριο της Αειφόρου Ανάπτυξης, η ανάπτυξη τόσο της ηλιακής όσο και της αιολικής ενέργειας θα είναι ακόμη πιο θεαματική - και εξαιρετικά ενθαρρυντική για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κλιματικής πρόκλησης."
Η έκθεση World Energy Outlook-2020 δείχνει ότι η ισχυρή ανάπτυξη των ΑΠΕ πρέπει να συνδυαστεί με μεγάλες επενδύσεις σε ηλεκτρικά δίκτυα. Χωρίς επενδύσεις στις υποδομές αυτές, τα δίκτυα θα αποδειχθούν ο αδύναμος κρίκος στον μετασχηματισμό του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας, με επιπτώσεις στην αξιοπιστία και την ασφάλεια του εφοδιασμού.
Τα ορυκτά καύσιμα αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις. Στο σενάριο των Διακηρυγμένων Πολιτικών η ζήτηση άνθρακα δεν επιστρέφει στα προ της κρίσης επίπεδα, με το μερίδιό του στο ενεργειακό μείγμα του 2040 να πέφτει κάτω από το 20% για πρώτη φορά μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση. Ωστόσο, η ζήτηση για φυσικό αέριο αυξάνεται σημαντικά, κυρίως στην Ασία, ενώ το πετρέλαιο παραμένει ευάλωτο στις μεγάλες οικονομικές αβεβαιότητες που οφείλονται στην πανδημία.
«Η εποχή της παγκόσμιας αύξησης της ζήτησης πετρελαίου τελειώνει την επόμενη δεκαετία», δήλωσε ο Δρ Birol. «Αλλά αν δεν υπάρξει μεγάλη μεταβολή στις κυβερνητικές πολιτικές, δεν υπάρχει ένδειξη ταχείας πτώσης. Με βάση τα σημερινά μέτρα πολιτικής, μια παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη θα ωθήσει σύντομα τη ζήτηση πετρελαίου πίσω στα επίπεδα πριν από την κρίση. "
Οι χειρότερες επιπτώσεις της κρίσης πλήττουν τις πιο ευάλωτες ομάδες. Η πανδημία έχει αντιστρέψει την τάση, που επί χρόνια σημειωνόταν, της διαρκούς μείωσης του αριθμού των ατόμων στην Υποσαχάρια Αφρική, που δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. Η αύξηση του επιπέδου φτώχειας μπορεί να έχει καταστήσει τις βασικές υπηρεσίες ηλεκτρικής ενέργειας μη προσιτές για περισσότερα από 100 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως, άτομα τα οποία, στο παρελθόν, είχαν σύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αναμένεται να ανακάμψουν πιο αργά από ό, τι μετά την οικονομική κρίση του 2008-2009, αλλά η διεθνής κοινότητα απέχει ακόμη πολύ από τη βιώσιμη ανάκαμψη. Οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια προσφέρουν έναν τρόπο ενίσχυσης της οικονομικής ανάπτυξης, δημιουργίας θέσεων εργασίας και μείωσης των εκπομπών ρύπων. Αυτή η προσέγγιση δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί στον σχεδιασμό πολλών χωρών για την επόμενη ημέρα της οικονομίας, εκτός από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Κορέα, τη Νέα Ζηλανδία και λίγες άλλες χώρες.
Το σενάριο της Αειφόρου Ανάπτυξης, δείχνει τον δρόμο για την επίτευξη των στόχων της αειφόρου ενέργειας. Η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου βιώσιμης ανάκαμψης του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας μεταφέρει την παγκόσμια ενεργειακή οικονομία σε διαφορετική πορεία μετά την κρίση. Εκτός από την ταχεία ανάπτυξη των τεχνολογιών ηλιακής, αιολικής και ενεργειακής απόδοσης, μέσα στα επόμενα 10 χρόνια στο σενάριο αυτό αυξάνεται η Δέσμευση, η Χρήση και η Αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα και υδρογόνου, ενώ δημιουργείται μία νέα δυναμική για τη πυρηνική ενέργεια.
«Παρά την πτώση ρεκόρ στις εκπομπές ρύπων φέτος, ο κόσμος απέχει πολύ από το να έχει κάνει αρκετά για να μειώσει αποφασιστικά τα αέρια του θερμοκηπίου. Η οικονομική ύφεση έχει καταστείλει προσωρινά τις εκπομπές, αλλά η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη δεν είναι στρατηγική χαμηλών εκπομπών ρύπων - είναι μια στρατηγική που θα χρησιμεύσει μόνο για την περαιτέρω εξαθλίωση των πιο ευάλωτων πληθυσμών του κόσμου ", τόνισε ο Δρ Birol. «Μόνο ταχύτερες δομικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας μπορούν να σπάσουν την τάση αύξησης των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Οι κυβερνήσεις έχουν την ικανότητα και την ευθύνη να λάβουν αποφασιστικά μέτρα για την επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και να θέσουν τον κόσμο σε μια πορεία για την επίτευξη των κλιματικών στόχων, συμπεριλαμβανομένων του λεγόμενου net zero (καθαρό μηδέν)
Ένα σημαντικό μέρος αυτών των προσπαθειών θα πρέπει να επικεντρωθεί στη μείωση των εκπομπών από τις υπάρχουσες ενεργειακές υποδομές - όπως εργοστάσια άνθρακα, χαλυβουργεία και εργοστάσια τσιμέντου. Διαφορετικά, οι διεθνείς στόχοι για το κλίμα θα απομακρυνθούν, ανεξάρτητα από ενέργειες σε άλλους τομείς. Λεπτομερής νέα ανάλυση του WEO-2020 δείχνει ότι εάν η σημερινή ενεργειακή υποδομή συνεχίσει να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο όπως τώρα, θα κλειδώσει σε μια αύξηση θερμοκρασίας κατά 1,65 ° C.
Παρά τις μεγάλες προκλήσεις, το όραμα για μηδενικές εκπομπές ρύπων έρχεται όλο και πιο κοντά. Το σενάριο της Αειφόρου Ανάπτυξης βασίζεται στις χώρες και τις εταιρείες εκείνες, που επιτυγχάνουν εγκαίρως και πλήρως τους διακηρυγμένους στόχους μηδενικών εκπομπών, φέρνοντας κλιματική ουδετερότητα σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2070.
Η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας δύο δεκαετίες νωρίτερα, όπως στο σενάριο Μηδενικές εκπομπές έως το 2050, θα απαιτούσε ένα σύνολο πρόσθετων δραστικών μέτρων τα επόμενα 10 χρόνια. Η μείωση των εκπομπών κατά 40% έως το 2030 απαιτεί, για παράδειγμα, οι πηγές ενέργειας με χαμηλές εκπομπέςνα παρέχουν σχεδόν το 75% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας το 2030, έναντι μεριδίου κάτω του 40% το 2019. Επίσης, πάνω από το 50% των επιβατικών αυτοκινήτων που θα πωλούνται το 2030 σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να είναι ηλεκτρικά, έναντι 2,5% το 2019. Η ηλεκτροδότηση, η καινοτομία, οι αλλαγές συμπεριφοράς και τα τεράστια κέρδη απόδοσης θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Κανένα τομέας της ενεργειακής οικονομίας δεν θα μπορούσε να μείνει πίσω, καθώς είναι απίθανο κάποιος άλλος να μπορεί να κινηθεί αρκετά γρήγορα για να καλύψει τη διαφορά.
Εν μέσω της βαθιάς αβεβαιότητας και των διαταραχών στην αγορά που προκαλεί η πανδημία, απαιτείται ενίσχυση των καλά σχεδιασμένων ενεργειακών πολιτικών για να τεθεί η παγκόσμια κοινότητα σε μία πορεία που οδηγεί σε ένα ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα, ικανό να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους
Το σενάριο Διακηρυγμένων Πολιτικών (STEPS), σύμφωνα με το οποίο ο Covid-19 τίθεται σταδιακά υπό έλεγχο το 2021 και η παγκόσμια οικονομία επιστρέφει την ίδια χρονιά στα προ κρίσης επίπεδα, ενσωματώνει τις προθέσεις και τους στόχους πολιτικής που έχουν ανακοινωθεί μέχρι σήμερα, εφόσον υποστηρίζονται από λεπτομερή μέτρα για την υλοποίησή τους.
Το σενάριο Καθυστέρησης Ανάκαμψης (DRS) έχει σχεδιαστεί με τις ίδιες παραδοχές πολιτικής όπως και στα STEPS, αλλά λαμβάνει υπόψη του το ενδεχόμενο η διάρκεια της πανδημίας να παραταθεί, προκαλώντας διαρκή ζημιά στις οικονομικές προοπτικές. Η παγκόσμια οικονομία επιστρέφει το 2023 στο μέγεθος που είχε πριν από την κρίση και ηδεκαετία ξεκινά με τον χαμηλότερο ρυθμό αύξησης της ζήτησης ενέργειας από την εποχή του 1930.
Στο Σενάριο Αειφόρου Ανάπτυξης (SDS), η εντατικοποίηση των πολιτικών και των επενδύσεων καθαρής ενέργειας θέτει το ενεργειακό σύστημα σε τροχιά πλήρους επίτευξης των στόχων της αειφόρου ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας του Παρισιού, της πρόσβασης στην ενέργεια και των στόχων ποιότητας του αέρα.
Τέλος, το σενάριο Μηδενικών Εκπομπών ως το 2050 επεκτείνει και εμβαθύνει την ανάλυση του Σεναρίου Αειφόρου Ανάπτυξης. Ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών και εταιρειών δεσμεύονται για μηδενικές εκπομπές ρύπων ως το 2050.Το σενάριο αυτό περιλαμβάνει το πρώτο λεπτομερές μοντέλο της IEA για το τι θα χρειαζόταν τα επόμενα δέκα χρόνια προκειμένου οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 να τεθούν στην πορεία προς το net zero έως το 2050 .
